Is naar de tandarts gaan een luxe geworden?

Naar schatting gaan 1,5 miljoen Nederlanders niet naar de tandarts door de kosten van dit bezoek. Is de tandarts alleen voor rijke mensen?

Sinds 2006 zit tandzorg voor mensen boven de achttien jaar niet meer in het basispakket van de zorgverzekering, en dat betekent dat mensen – als ze geen aanvullende tandartsverzekering hebben afgesloten – zelf voor de kosten van een tandartsbezoek opdraaien. En dat kan flink in de kosten lopen. Daarom kiezen sommige mensen ervoor helemaal niet meer naar de tandarts te gaan.

Tandartsverzekering
Uit onderzoek van Kassa blijkt dat 63% van de 65-plussers afgelopen jaar een tandartsverzekering had. Voor de groep mensen onder de 35 jaar geldt dat maar de helft een tandartsverzekering had. Ook gaf een kwart van de ondervraagden aan een bezoek aan de tandarts uit te stellen omdat ze niet verzekerd zijn.

Zo ook Rox: ‘Ik ben al tien jaar niet naar de tandarts geweest.’ Ze is afhankelijk van de Voedselbank, waar ze ook werkt als vrijwilliger. Zij en haar drie kinderen moeten lange tijd van vijfenzestig euro per week leven. ‘Ik ging niet op (tandarts)controle omdat ik het met vijfenzestig euro moet doen. Als ik vijfentwintig euro daarvan al aan de tandarts moet betalen, dan heb ik niet genoeg voor mijn gezin. Je moet kiezen: tandarts of eten op tafel. En je kiest standaard voor eten op tafel.’

Gevolgen
Wanneer je zoals Rox tien jaar lang niet naar de tandarts gaat, kunnen de gevolgen groot zijn, volgens tandarts Didi Landman. ‘Als je om het half jaar naar de tandarts zou gaan en je tandarts ziet een heel klein gaatje dat dan gevuld kan worden, dan praten we over 48 euro. Blijft die patiënt twee of drie jaar weg dan kan dat gaatje zo groot worden dat het een wortelkanaalbehandeling wordt. Gaat het om een kies, dan kan die behandeling tussen de vier- en vijfhonderd euro kosten.’

Er zijn, volgens Landman, veel te veel mensen ‘zoals jij en ik’ die het niet kunnen betalen. Daarom helpt ze regelmatig dak- en thuislozen of mensen die afhankelijk zijn van de Voedselbank om de ergste gebitsproblemen op te lossen. Maar volgens Landman zou het eigenlijk anders opgelost moeten worden, namelijk in de zorgverzekering.

Basisverzekering
‘Als iemand oorpijn heeft kan hij naar de beste KNO-arts gaan en wordt het voor honderd procent door de basisverzekering vergoed – met je eigen risico natuurlijk. Maar daarnaast zit een kies die getrokken moet worden, en deze kan niet worden getrokken als de patiënt niet aanvullend verzekerd is of geen geld heeft om dat te betalen.’

De tandzorg wordt momenteel bepaald door de basisverzekering, stelt Landman. ‘En dat vind ik heel raar.’ Zo komt het weleens voor dat er gezonde tanden moeten worden getrokken, omdat dat goedkoper is. ‘Wij proberen te behouden wat je kan behouden. Als er bijvoorbeeld nog twee goede hoektanden in de onderkaak zitten en iemand heeft een gedeeltelijk kunstgebit nodig, maar dat kunnen ze niet betalen, dan moeten ze gedwongen die twee gezonde tanden laten trekken. Dan is het een volledig kunstgebit en dat zit wel in de basisverzekering.’ 

Luxeproduct
Landman pleit ervoor dat de basale, acute tandzorg terugkomt in de basisverzekering. ‘Om mensen van hun pijn af te kunnen helpen en te zorgen dat ze weer kunnen eten. (…) wij zijn eigenlijk zorgverleners, wij willen zorg aanbieden. Door het mijden van zorg – dat mensen het niet kunnen betalen – wordt het een luxe’, aldus Landman. Daar sluit ook Dokters van de Wereld zich bij aan. ‘Eigenlijk is het heel gek dat iedereen naar de huisarts kan omdat het in het basispakket zit, maar dat je afhankelijk van of je het kunt betalen naar de tandarts kunt’, aldus Jasper Kuipers van Dokters van de Wereld.

Het gaat om een grote groep die hierdoor geraakt wordt. Zo’n 1,5 miljoen Nederlanders weigeren naar de tandarts te gaan in verband met de kosten. De laatste jaren draait de mondzorg voor minima volledig op goodwill en vrijwilligers. Denk aan de gemeente, de Voedselbank, schuldhulpverleners en vrijwillige tandartsen. ‘Dat is natuurlijk heel mooi, maar het is geen structurele oplossing.’

Maatwerkoplossing
Het moet anders, vindt ook Ravin Raktoe, tandarts en bestuurslid van de KNMT. ‘Je moet nooit de keuze tussen eten of mondzorg moeten hoeven maken. Wij pleiten ervoor dat er maatoplossingen komen voor mensen die in een situatie zitten zoals die van Rox.’ Maatwerkoplossingen die in iedere gemeente hetzelfde zijn. ‘Nu zie je dat de ene gemeente het wel doet en de andere niet.’ Maar of mondzorg in het basispakket de oplossing is, vraagt Raktoe zich sterk af. ‘Tachtig procent van de Nederlanders gaat een keer per jaar naar de tandarts en we horen bij de top vijf gezondste tanden in Europa en de top vijf beste mondzorg in Europa, tegen een prijs die tot de laagste in Europa behoort.’

Een universele oplossing – tandzorg in het basispakket – zou volgens Raktoe tot extreem hoge kosten leiden. ‘Mondzorg is anders dan andere disciplines. Ik leg mijn patiënten vaak een keuze voor: een relatief goedkope oplossing, middelmatig of een duurzame oplossing die ook wat duurder is. Op het moment dat je mondzorg in het basispakket gaat plaatsen, is er geen rem meer op het kiezen voor de meest dure oplossing. Dan exploderen de kosten.’

Macht van de zorgverzekeraar
Raktoe is bang dat, wanneer de mondzorg in het basispakket terechtkomt, de controle over de keuzevrijheid verloren gaat: ‘Omdat degene die het budget bepaalt (de zorgverzekeraars, red.), bepaalt wat de beste keuze is voor jou. Je krijgt niet het beste medicijn, maar het goedkoopste medicijn dat voldoet.’

Volgens Raktoe moet er goed worden ingezet op preventie: goed poetsen en flossen. ‘Als mensen er – op het moment dat het eerste tandje doorbreekt – van doordrongen zijn dat goed poetsen ervoor kan zorgen dat dit soort situaties zich niet voordoen, zijn ze ook eerder bereid om wanneer ze negentien zijn nog steeds naar de zorgverzekering te gaan.’ En er moet meer worden ingezet op heldere communicatie als het gaat om de gratis mondzorg voor kinderen onder de achttien jaar. ‘Een simpele brief zorgde er in sommige gevallen al voor datveertig procent ineens wel een afspraak bij de tandarts maakte.’