Een eerlijk gelijkwaardig Nederland. Wij zijn voor. Jij ook?

Interview: Hidde en Karsten over hun documentaire Well Fed

31-05-2017

•

leestijd 8 minuten

•

551 keer bekeken

•

Wetenschapsjournalist en moleculair bioloog Hidde Boersma en filmmaker Karsten de Vreugd zijn goede vrienden. Karsten was kritisch over genetisch gemodificeerd voedsel, Hidde een voorstander. Samen gingen ze naar Bangladesh en zagen wat genetisch gemodificeerd voedsel voor de armste boeren kan doen. Wij spraken ze onder andere over hun motivatie om deze documentaire te maken, de grootste misvattingen rondom genetische modificatie en de heftige reacties die ze kregen naar aanleiding van eerdere interviews. De mannen grappen en lachen veel, maar zijn serieus begaan met het onderwerp en vertellen met passie over hun standpunten.

Wat was de aanleiding voor jullie om deze documentaire te gaan maken?

Hidde: Dit onderwerp is al tien jaar mijn onderwerp. Ik heb moleculaire biologie gestudeerd, veel over gentechnologie geschreven en ik heb mij altijd verbaasd dat mijn vrienden bijna allemaal het idee hadden dat gentechnologie slecht is. Ik wilde ze overtuigen en meenemen. Dus ik denk dat het onderwerp van mij kwam, maar het film-idee van Karsten.

Karsten: Ja, Hidde en ik zaten allebei op een punt in ons werk waar we dachten “what’s next?”. Toen kwam Hidde met een beurs die je kon aanvragen om een documentaire te gaan maken. Hidde wilde het graag over gentech hebben en ik wilde graag een documentaire maken. Zo is het samengekomen. Daarnaast is Hidde mijn cola-light man. Iedereen roept dat aspartaam kankerverwekkend is en Hidde zei altijd “onzin!”. Toen ben ik me erin gaan verdiepen en kwam ik tot dezelfde conclusie als Hidde. Zo heb ik dat met meer onderwerpen.

Hidde: Ik ben die irritante jongen in de kroeg die zegt “jongens jullie zitten er allemaal naast, ik weet het beter” (zegt hij lachend).

Karsten: Toen Hidde met gentechnologie kwam dacht ik “dit is een te ingewikkeld ding om zelf op te zoeken”.

"Ik moet op de een of andere manier zoveel mogelijk mensen proberen te overtuigen!"

Hidde: En voor mij is dit een van de belangrijkste onderwerpen, omdat ik merk dat onder invloed van Europa de techniek in heel veel landen verboden wordt. Dat heeft invloed op de armste boeren. Daarom gaat het mij zo aan het hart. Ik moet op de een of andere manier zoveel mogelijk mensen proberen te overtuigen! Dat kan hopelijk via film.

Hoe lang hebben jullie erover gedaan om de documentaire te maken?

Karsten: Al met al, vanaf het aanvragen van de eerste subsidie, vier jaar.

Hidde: Toen we de beurs kregen dachten we “f*ck, we hebben nog nooit een documentaire gemaakt! Hoe gaan we dat doen?!”. Het was voor de hele crew een debuut voor een lange film.

Waar liepen jullie dan tegenaan?

Karsten: Tegen alles! (zegt hij lachend).

Hidde: Ik denk dat we in het begin te onzeker waren om te gaan. Je krijgt natuurlijk maar één keer geld om naar het buitenland te gaan, dus we moesten alles wat we voor het laatste half uur van de film wilden in één keer draaien.

Karsten: We hadden maar één telefoonnummer. We zijn naar Dhaka gegaan zonder fixer en zonder vertaler. En toen stonden we daar… (zegt hij terwijl er een grijns op zijn gezicht verschijnt). Wonder boven wonder hebben een aantal mensen ons daar geholpen en zijn we op pad gegaan. En natuurlijk kunnen we stiekem wel iets.

Hidde: Dat blijkt ook wel. Het is helemaal niet zeker dat je eerste documentaire meteen op televisie komt. In het begin wil je alles dichtgetimmerd hebben en daarnaast hadden we gewoon niet zoveel geld. Uiteindelijk bleek dat je gewoon moet gaan.

Karsten: We zijn ook door heel veel producenten afgewezen, maar wij zijn Amsterdamse jongens dus we zijn wel gewend om afgewezen te worden (zegt hij grappend). Wij wisten dat we een goed verhaal hadden.

Wat kan gentechnologie dan doen voor de boeren in Bangladesh?

"In Bangladesh kan het bij wijze van spreken het verschil betekenen tussen leven en dood."

Hidde: De boeren zeiden zelf dat ze een hoger inkomen en een hogere opbrengst hebben dan het jaar ervoor. En ze hoeven geen gif te spuiten dus zij zijn heel blij. Het enige wat ik dan denk is “laten we dit doen!”. Wij kunnen het ons veroorloven om te zeggen “ik wil geen gentech”, maar voor de boeren in Bangladesh kan het bij wijze van spreken het verschil betekenen tussen leven en dood.

Karsten: Ik denk het zelfs hier! Waarom zou je meer land en gif willen, in plaats van gentech? Veel mensen zeggen “we moeten eerst allemaal andere dingen proberen”. Waarom zou je in Nederland, als we al zo weinig ruimte hebben waardoor er geen enkele vluchteling meer in kan, wel twintig procent extra land vrijmaken voor aardappelen? Hoezo?!

Hidde: We hebben ook een Nederlandse boer gesproken, die zei “zodra het hier toegelaten wordt dan ga ik het doen, want dan hoef ik minder gif te spuiten”. Aardappelen in Nederland zijn een van de meest bespoten groenten. Er is een gentech aardappel ontwikkeld door Wageningen waardoor het niet meer hoeft, maar dat mag niet in Nederland. Die boer zegt; zodra het toegelaten wordt ben ik de eerste die het gebruikt, want het kost mij heel veel geld.

Een van de tegenargumenten is dat mensen bang zijn voor de gevolgen van gentechnologie op de lange termijn. Hoe denken jullie hierover?

"Er is na twintig jaar onderzoek geen reden om aan te nemen dat gentechnologie verschilt met klassieke veredeling."

Hidde: In de verenigde staten staat het al twintig jaar op velden en daar heeft het geen nadelige gevolgen. Daarnaast is er een goed systeem om te testen wat de effecten zijn van nieuwe gewassen. Je moet ook altijd kijken wat het kost om iets niet te doen. Wanneer we die gentech aardappel niet invoeren, moeten we ook heel veel gif spuiten. Daarvan weten we zéker dat het slecht is. Er is na twintig jaar onderzoek geen enkele reden om aan te nemen dat gentechnologie verschilt van wat we al eeuwen doen met klassieke veredeling.

Karsten: Maar ik snap het sentiment wel, want ik had dat ook toen we aan deze film begonnen.

Had je verwacht dat jouw mening zou veranderen, Karsten?

Karsten: Ja, want ik ken Hidde. Ik nam het als leek op tegen iemand die tien jaar gestudeerd heeft. Dat ga ik niet winnen (zegt hij lachend).

Karstens kijk op genetisch gemodificeerd voedsel is veranderd, ben jij (Hidde) ook tot andere of nieuwe inzichten gekomen tijdens het maken deze documentaire?

Hidde: Ik discussieer al heel lang over dit onderwerp, maar ik was nog nooit daadwerkelijk bij de armste boeren op bezoek geweest. Voor mij heeft het vooral heel veel indruk gemaakt hoe absurd veel gif boeren spuiten die geen gentech gebruiken. Dat doen ze onbeschermd waardoor ze het allemaal op hun lichaam en in hun longen krijgen. Terwijl het gif ook nog eens verboden is in Europa omdat het te giftig is. Dat is heftig om te zien. Ik dacht dan terug aan discussies aan de bar in Nederland waar iedereen roept “misschien moeten we het maar niet doen, want we weten het nog niet helemaal zeker”. We kunnen aan die bar niet zomaar zeggen dat we het niet moeten doen omdat we het niet zeker weten.

Wat zijn volgens jullie de grootste misvattingen rondom gentechnologie?

Karsten: Greenpeace is geen onafhankelijke bron. Ik ben fan van ze in een hele hoop dingen die ze doen, maar hier zitten ze er gewoon echt naast.

Hidde: En de grootste misvatting met gentech is dat het alleen maar gebruikt kan worden voor grootschalige boeren en dat het altijd samengaat met het patent. Dat is allemaal niet waar.

Karsten: Wij zijn zo hypocriet. Wij willen goedkoop vlees, dus onze dieren eten wel gentech eten. Dat zit in ons vlees en dat eten we gewoon. Als het ons uitkomt. Als het ons wat kost haken we af.

Hidde: Ik denk dat anti-gentech zijn voor ons in het westen heel makkelijk is. Wij merken er heel weinig van. Het grappige is dat de insuline die diabetespatiënten moeten inspuiten, gemaakt is door een bacterie met een menselijk gen erin. Dat is dus gewoon genetische modificatie, maar daar is niemand tegen omdat wij er hier rechtstreeks voordeel van hebben. Niemand zal tegen diabetespatiënten zeggen ‘doe maar niet’. Terwijl een gen inspuiten mij veel spannender lijkt dan die gen in een plant. Als het over onszelf gaat maken we dit soort keuzes nooit, maar Bangladesh is ver weg.

Karsten: Ik heb van weinig dingen écht verstand. Dat zou moeten leiden tot een houding van “Oké ik weet het niet. Is er nog een gezaghebbende autoriteit, iemand die er verstand van heeft, waar we naar kunnen luisteren?”. Een gids, een leider, iemand die gezag heeft en die ervoor gestudeerd heeft.

Hidde: Weinig mensen vertrouwen het RIVM of het Voedingscentrum. Dat zijn allemaal mensen die ervoor gestudeerd hebben, maar die zouden opeens een soort complot hebben. Natuurlijk moet je altijd kritisch blijven, maar om te zeggen dat je het sowieso beter weet dan die duizenden wetenschappers die ervoor gestudeerd hebben, is een beetje gek.

Is gentechnologie in deze vorm beter voor de mens dan voor de natuur?

Hidde: Nee. Boeren spuiten nu ongeveer tachtig keer per jaar. Daar worden ze zelf ziek van, maar het betekent ook dat alle insecten daar doodgaan. Niet alleen de rups. Wij kwamen daar en je hoorde niks. Geen enkele rups, geen enkele krekel, echt een dode boel. Nu heb je gentechnologie waardoor je minder hoeft te spuiten. Dat is goed voor de gezondheid van de boer en voor hun inkomen, maar ook voor de natuur. Behalve die ene rups die op het veld komt. Alle andere insecten, hebben daar geen last van. Op de velden met gentech zag je bijvoorbeeld weer lieveheersbeestjes lopen en op de velden zonder gentech niet. Daarnaast vind je met veredeling ook manieren of zaden die er uiteindelijk voor zorgen dat die rups doodgaat. Als je gentech goed inzet, dan kan je niet alleen meer mensen voeden, maar ook de landbouw duurzamer maken.

Hidde en Karsten vertellen door over reacties die ze kregen naar aanleiding van pers.

Hidde: We hebben al wat pers gehad bij Follow de Money en de Volkskrant en ik merk dat er online gelijk stevige discussies worden gevoerd. Het is een onderwerp waar ik al langer in zit en waarvan ik weet hoe heftig het is. Tegen gentech zijn is onderdeel geworden van iemands identiteit. Dat merk je heel erg. Dus als jij dat aankaart dan worden mensen echt in hun basiswaarden aangetast.

"Ik ben hier vier jaar mee bezig geweest! Mag ik er dan iets meer vanaf weten dan jij?"

Karsten: Het stuk op follow de money geeft eigenlijk heel veel ruimte voor nuance. Waar we uitleggen; gentech is niet de oplossing, we moeten ook zorgen voor betere verdeling. En dan nog zeggen mensen “jullie staren je blind op gentech!”. Ik ben niet gewend dat mensen zo op de inhoud reageren, want ik maak normaal fictie. Dat kun je leuk, niet leuk, mooi of stom vinden, maar dat is smaak. Dat je mensen bijna lijkt te kwetsen met de inhoud, dat is nieuw voor mij. Ik snap een bepaalde boosheid van Hidde nu. Ik ben hier vier jaar mee bezig geweest! Mag ik er dan iets meer vanaf weten dan jij?

Wat hopen jullie dat mensen meenemen na het zien van deze documentaire?

Hidde: Ik hoop op meer grijstinten. Nu vinden veel mensen gentechnologie per definitie slecht, maar het is een techniek waar je heel veel dingen mee kunt doen. Ook goede dingen. Ik hoop dat mensen gaan beseffen dat het verhaal net wat genuanceerder kan. Laten we de goede projecten zoals in Bangladesh omarmen. Dan kan je nog steeds tegen Mosanto zijn, maar laten we niet bij voorbaat zeggen dat je er niets mee te maken wilt hebben omdat er slechte projecten zijn. Dat kan echt schadelijk zijn voor de armste mensen.

Karsten: Er is niets alleen maar slecht of alleen maar goed.

Well Fed gemist? Kijk de documentaire hier terug!

Praat mee

Onze spelregels.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Meld je snel en gratis aan voor de BNNVARA nieuwsbrief!