Hoeveel afval levert een gemiddelde operatie op?

Operatiekamers worden ook wel de afvalfabrieken van een ziekenhuis genoemd. Hoe zit dat? En hoeveel afval leveren ze daadwerkelijk op?

Spuiten, scharen, bakjes, slangetjes, handschoenen, schorten: allemaal producten die worden gebruikt in de operatiekamer. En iedere keer, na iedere operatie, worden al deze producten weggegooid. Omwille van de hygiëne en efficiëntie. Vier grote vuilniszakken in totaal; dat is de opbrengst van een gemiddelde operatie in het ziekenhuis. En een groot deel van het afval is plastic.

De operatiekamers (OK's) van een ziekenhuis zijn om die reden in hun eentje verantwoordelijk voor zo’n 30 procent van al het ziekenhuisafval.

Wat wordt er allemaal weggegooid?
OK-jassen bijvoorbeeld zijn allemaal wegwerpmodellen – ‘voor eenmalig gebruik’. Overal worden ze gebruikt, maar uroloog Annemarie Leliveld-Kors van het UMGC wil er graag van af: ‘Vanwege de enorme berg afval willen we ervan af.’

Naast de jassen, handschoenen en mondkapjes worden er ook operatie-instrumenten weggegooid. Dat is niet alleen zonde, maar ook nog eens kostbaar. Een stapler bijvoorbeeld – ‘een apparaat waarmee je twee losse delen van een darm weer kunt afsluiten; een soort nietapparaat’, aldus oncologisch chirurg Schelto Kruijff – kost naar schatting zo’n 400 tot 500 euro. ‘Ik durf het bijna niet te zeggen, maar dit apparaat is voor eenmalig gebruik. Na één keer gebruikt te zijn gaat het de afvalzak in. Het is om je ogen uit je kop te schamen.’ Dit soort instrumenten zouden herbruikbaar gemaakt kunnen worden door het gebruik van andere materialen die opnieuw steriel gemaakt kunnen worden.

CO2-uitstoot
En daar blijft het niet bij. De operatiekamers produceren, naast afval, ook een grote hoeveelheid CO2. Namelijk zo’n 1500 ton CO2 per ziekenhuis per jaar. Samen is de hele zorgsector verantwoordelijk voor ongeveer 7 procent van de totale CO2-uitstoot in ons land.

Kan dit niet anders?
Wat betreft de OK-jassen: ja, dat kan anders. ‘Het is bewezen dat de footprint van de wasbare jas kleiner is dan die van de disposable jas’, volgens Leliveld-Kors.

En dat geldt ook voor de stapler van Kruijff. Dit soort instrumenten zouden herbruikbaar gemaakt moeten worden. ‘Je moet er niet te makkelijk over denken. Als je het herbruikbaar wil maken dan moet je het ook heel anders opbouwen, want als je iets wil steriliseren moet je bij alle hoekjes en gaatjes kunnen.’ Maar het kan wel degelijk.

Wat is er nodig?
Er is een mentaliteitsverandering nodig bij zorgpersoneel ten opzichte van duurzaamheid. ‘Dat begint bij ons en onze collega’s. Wij dachten altijd: zolang wij de patiënt helpen is alles gerechtvaardigd. Maar het probleem is dat wij als dokters niet alleen verantwoordelijk zijn voor de gezondheid van de individuele patiënt, maar ook voor de algehele gezondheid. En op deze manier maken wij de bevolking niet gezonder; we produceren CO2 en dragen bij aan een minder gezonde wereld. Die manier van denken moet veranderen.’

De ziekenhuizen – en dan met name de operatiekamers – moeten groener, vindt ook het LUMC. Daarom ontwikkelen zij, samen met het Radboudumc, adviesbureau Gupta Strategists en andere ziekenhuizen een zogenaamde barometer. Deze moet ziekenhuizen inzicht geven in de milieubelasting.