Hoe werd Kabul het epicentrum van crystal meth?

Afghanistan is een land verscheurd door oorlog. Een land dat vele problemen kent, waaronder drugsgebruik. In Afghanistan zijn er 3,5 miljoen mensen die problemen hebben met drugs. 

Lang was heroïne de meeste gebruikte drug in het land, maar sinds een aantal jaar maakt de sterk verslavende drug crystal meth zijn opmars. Deze drug wordt er op grote schaal geproduceerd. Het land staat namelijk vol met bandak, een plantje waaruit het hoofdbestandsdeel van crystal meth, efedrine, wordt opgedaan.

Bandak is een eeuwenoud plantje dat al langer werd gebruikt voor de productie van medicijnen tegen verschillende kwaaltjes, zoals hoofdpijn, nierstenen en aandoeningen aan de luchtwegen, aldus de medicijnman waarmee Sinan Can spreekt in Gebroken Kabul. Maar tegenwoordig wordt het dus op grote schaal gebruikt voor crystal meth. Maar niet alleen het land zelf is afnemer. De drug wordt ook in groten getalen naar het buitenland gesmokkeld. Dat maakt Afghanistan op dit moment een van de grootste drugsproducerende landen ter wereld. Dat heeft vooral te maken met de goedkope productie. De bandak kan tegen lage prijzen op de Afghaanse heuvels worden geoogst en vervolgens doorverkocht worden aan drugslabs.

Maar ondertussen zijn de problemen met deze drug in Afghanistan onhoudbaar geworden. Met gruwelijke situaties als gevolg.

‘Hoe kan het dat je in dit land makkelijker aan drugs komt dan aan eten?’, vraagt Sinan zich af. Het antwoord is simpel: omdat de drug extreem goedkoop te produceren is, maakt dat het gebruik ervan beschikbaar voor iedereen. Zelfs kinderen. Daarbij is het gewoon overal te krijgen. In grote winkels, bij kruidenwinkels.

De meeste drugsverslaafden raken zo van de wereld dat ze dakloos worden. Vele van hen komen dan terecht onder de beruchte ‘verbrande brug’. ‘De meest mensonterende plek van Afghanistan’, noemt Sinan het. ‘Het letterlijke afvoerputje van Afghanistan.’ Op deze plek leven honderden drugsverslaafden bij elkaar. In hun eentje of met het hele gezin. Drugsproblematiek is niet nieuw in het land; eerder waren deze mensen over het algemeen verslaafd aan heroïne, sinds kort is crystal meth daarbij gekomen.

Crystal meth treft iedereen, dus ook kinderen. Sinan bezoekt een school voor kinderen die lang samen met hun ouders aan de drugs hebben gezeten. Veel van deze kinderen hebben al bij de geboorte een enorme achterstand. ‘Dat heeft ze al van jongs af aan’, klinkt het in het klaslokaal. Sinan houdt de hand vast van een meisje. Haar ene been is een stuk korter dan het andere. ‘Ze zijn soms misvormd omdat hun moeder drugs gebruikte tijdens de zwangerschap’, zegt een van de medewerkers van de school.

Maar kinderen zij niet alleen indirect slachtoffer van de drugscrisis, ze komen zelf ook in aanraking met crystal meth. Sinan gaat op bezoek bij een afkickkliniek voor kinderen met drugsproblemen. De kinderen variëren daar tussen de tien en de achttien jaar. Veel van hen hebben geen ouders meer. Die zijn ze kwijtgeraakt onder de beruchte brug. ‘Een levensgevaarlijke plek’, aldus directeur Allah Nazar Azghari. Wanneer Sinan vraagt wie van de jongens in de kliniek aan de crystal meth hebben gezeten, steekt iedereen zijn vinger op. Maar dat is niet alles volgens Azghari: ‘Ze gebruikten allerlei soorten drugs: hasj, alcohol, heroïne. Ze gebruiken alles wat ze maar tegenkomen.'

Ondanks de enorme problemen met deze drug in het land, lukt het de overheid niet om grip te krijgen op het probleem. De plek waar het plantje voornamelijk groeit is namelijk in taliban-grondgebied. De taliban is dan ook een grote schakel in de drugshandel. Ze verdienen veel geld met de productie en smokkel. ‘De telers betalen belasting. Ze heffen ook belasting over de schakels binnen het transport naar het verkooppunt. En verschillende bronnen zeggen dat ze ook belasting heffen over wat er in de labs wordt geproduceerd.’ Maar niet alleen de taliban verdient aan de crystal meth. Ook corrupte overheidsfunctionarissen pikken een graantje mee.

Toch wordt er hier en daar wel aan een oplossing gewerkt. Bijvoorbeeld door Zulmay Noorzay, directeur van de grootste verslavingskliniek in het land. In die kliniek worden op dit moment duizend mensen behandeld. Maar het lijkt een verloren race. ‘Het is een groot probleem in Afghanistan en het aantal verslaafden neemt elke dag verder toe’, vertelt Noorzay. Dagelijks komt er een nieuwe lading patiënten binnen, rechtstreeks van onder de brug vandaan. De stroom houdt maar niet op.

Het probleem verspreidt zich in een razend tempo. Via de bestaande wegen vindt de Afghaanse meth zijn weg naar andere landen. In Iran, Pakistan en Libanon is de meth al bekend. En ook Turkije lijkt een afzetmarkt voor de drug. Het is een kwestie van tijd tot het ook Europa en Nederland zal bereiken.

Gebroken Kabul, vanavond om 22:10 uur op NPO 2