Hoe verliep Sinan Cans interview met Samir A.?

Sinan Can sprak eind vorig jaar met Samir A., voormalig lid van de Hofstadgroep. A. stelde harde voorwaarde aan uitzending van het interview: ‘Alleen als ik dood ben of wordt opgepakt, mag het uitgezonden worden.’ Hij zit nu in voorarrest.

‘Samir A. was, net als Mohamed Bouyeri die Theo van Gogh heeft vermoord, een prominent lid van de Hofstadgroep. De kerngroep van jonge jihadisten bestond uit vijf leden onder wie Samir. Hij is geboren en getogen in Overtooms Veld in Amsterdam en was als tiener al geïnteresseerd in de jihad. Op zijn 16de verliet hij het ouderlijke huis om martelaar te worden in Tsjetsjenië en te vechten tegen de Russen die moslims onderdrukte. Op de grens bij de Oekraïne werd hij tegengehouden door de Oekraïense grenspolitie en teruggestuurd. Zijn eerste poging tot martelaarschap mislukte en teleurgesteld en boos keerde hij terug naar Nederland.

Samir is een Amsterdamse jongen uit een arbeidersgezin van migrantenouders, deed vwo op het Cartesius Lyceum in zijn woonplaats, is slim, nieuwsgierig en geïnteresseerd in de wereldpolitiek. Cruciaal in zijn leven waren de aanslagen van 9/11, waamee Osama bin Laden zijn grote inspirator, het had opgenomen tegen het machtige Amerika. Het lot van de Palestijnen was voor hem de trigger om niet meer te praten maar daden te verrichten. Hij droomde in die periode van martelaarschap. In 2002 is er een pro-Palestina demonstratie op de Dam in Amsterdam, de jonge Samir wordt daar met nog 17 anderen opgepakt omdat ze rellen veroorzaken. Na zijn aanhouding in Oekraïne begeeft hij zich in de jihadistische scene en komt geregeld met een groep mannen samen in een huis Amsterdam. De politie, die Samir dan al in de gaten houdt, geeft deze groep de naam Hoftstadgroep. De groep staat op de radar van alle inlichtingendienst en verschillende leden van deze groep worden intensief gevolgd, onder wie Samir. Terwijl Samir plannen maakt voor een aanslag, wordt hij opgepakt in zijn huis en daar vindt men ook plattegronden van de kerncentrale in Borssele, van Schiphol, van de Tweede Kamer, geïmproviseerde explosieven, patroonhouders, geluiddemper voor een wapen.

Eenmaal achter de tralies, vermoordt zijn Hofstadvriend Mohammed Bouyeri op 2 november 2004 filmmaker Theo van Gogh op klaarlichte dag in Amsterdam. Nederland is in schok en er nog niet van bijgekomen, maar er volgt alweer een tweede terroristische daad. Twee andere leden van de Hofstadgroep, Jason en Ismail, gooien in het Laakkwartier in Den Haag een handgranaat naar de politie. Nog voor Samir iets had kunnen uitvoeren waren zijn vrienden van de Hofstadgroep hem al voor. Negen jaar zit Samir vast voor verschillende terreurzaken en in al die jaren heeft de overheid geprobeerd om hem te deradicaliseren. Maar dat is tot nu toe steeds mislukt, standvastig en hardliner als hij is. Hij zit nu sinds vijf maanden in voorarrest en wordt verdacht van terreurfinanciering. Samir heeft nog steeds een jihadistisch netwerk en is misschien wel belangrijkste figuur in die scene.

Collega Daniëlle van Lieshout heeft voor De lokroep al eerder contact met hem gehad en dat contact is altijd gebleven. We wilden hem voor De lokroep interviewen maar hij weigerde. Later wilde hij wel maar onder strikte voorwaarden, namelijk niet herkenbaar in beeld. Hij wilde het vooral hebben over de situatie van IS-vrouwen en -kinderen in de gevangenkampen in Noord-Syrië. Van die gelegenheid heb ik gebruikt gemaakt door hem ook te bevragen over allerlei andere zaken. We hebben hem gesproken op zijn kantoortje in Capelle a/d IJssel. Hij had nog een voorwaarde: het interview mocht pas uitgezonden worden na zijn dood of als hij opgepakt zou worden. Enfin, hij zit nu vast en daarom zenden we het gesprek uit.

Ik reis al 10 jaar door oorlogsgebieden en heb talloze IS’er, Al Qaida-leden, taliban en andere jihadistische milities gezien en ontmoet. In die frontlinies vroeg ik me telkens af: waarom hechten martelaars meer waarde aan de dood dan aan het leven en waarom willen ze alles vernietigen? Om mensen die kwaadaardige daden begaan beter te begrijpen is het noodzakelijk om je er als journalist niet met de rug naar toe te gaan staan.

Het is geen gemakkelijk gesprek geworden want Samir denkt overal over na en valt zelden uit z’n rol. Ik wil met dit interview deze in oorsprong doodnormale Marokkaans-Amsterdamse jongen proberen te begrijpen om zijn verhaal in een context te plaatsen. Natuurlijk geven we hem daarbij een platform, maar het is geen 50 minuten durende Samir-show. Hij vertelt zijn verhaal maar ik beoordeel het ook. We hebben dezelfde achtergrond: komen beide uit een migrantenarbeidersgezin dat het niet breed had en konden allebei goed leren. Maar ik ben een soefi-aanhanger en hij staat als salafist aan de andere kant van het spectrum. Hij ziet een soefi als verrader, erger dan een jood of een christen. Ik ben de vijand inside.

Ik begreep sowieso niet waarom hij akkoord ging met gesprek want hij kende mijn standpunt over radicale islam door mijn eerdere programma’s. Hij weet dat ik types als hem eigenlijk verafschuw. Ik vraag hem wat hij vindt van de door IS in een kooi geplaatste en in brand gestoken piloot: ‘oog om oog, tand om tand,’ zegt hij dan. ‘Z’n verdiende loon.’ Terwijl die bombardementen op IS-stellingen zijn ingezet als reactie op aanslagen in Europa. Hij ziet dat heel anders. Hij vindt: het kalifaat, het heilige land is aangevallen en dat moet vergolden worden. Hij is heel rigide in de leer en vindt dat de sharia strikt moet worden uitgevoerd. De rest doet er niet toe. Hou je afzijdig van politiek, stem nooit. Er is geen ruimte voor pluriformiteit. Er is maar een geloof. Mensen als Samir A. willen in een zuivere staat wonen, want hier zijn veel te veel prikkels. Hij vindt ook dat je te allen tijde een geschil moet voorkomen zodat je nooit in aanraking komt met de Nederlandse wet. Want hij erkent de straf en de rechtbank niet. Net als Mohamed Bouyeri, die daarom niet in hoger beroep is gegaan. Daarmee plaatsen ze zich met de rug naar de samenleving. Als je zo ongelukkig bent hier moet je misschien verhuizen. Er zijn best alternatieven. Wellicht voel je je beter in een conservatief dorp in Marokko of in Saudi-Arabië. Maar ja, ze dromen van een wereldomvattend kalifaat en dan hoef je ook niet te verhuizen.

Samir A. wilde zijn verhaal graag een keer vertellen en zei: doe er mee wat je wil. Ik vermoed dat zijn verdediging niet op deze uitzending zit te wachten. Het laat duidelijk zien hoe hardnekkig zijn gedachtegoed is, hoe gevaarlijk ook en hoe hij anderen weer aan kan zetten tot daden. Ik wil laten zien wat er in het hoofd van deze staatsvijand omgaat, hoe hardnekkig zijn religieuze ideologie is en wat voor ellende dat op de lange duur kan veroorzaken. Onderschat de jongeren die hier ontvankelijk voor zijn niet. Zorg dat je investeert in deze groep zodat je het gedachtegoed drooglegt. Zorg dat ze uit handen blijven van types als Samir. Het interview is een wake up call: hoe is dat vervelende pubertje uitgegroeid tot de inmiddels 34-jarige godfather van de Nederlandse jihad-scene?’

Wie is Samir A.?
De loopbaan van Samir A. (Amsterdam, 1986) is een aaneenschakeling van arrestaties. Hij werd in 2006 veroordeeld voor het voorbereiden van een terroristische aanslag en kreeg 9 jaar. Eerder, in 2003, werd hij door de Oekraïense politie aangehouden toen hij probeerde met en vriend de grens met Tsjetsjenië over te steken om als moslimstrijder te vechten tegen de Russen. Oktober 2003 werd Samir samen met andere leden van de zogenoemde Hofstadgroep wederom aangehouden voor voorbereidingen voor een terroristische aanslag maar vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs. Ook in 2004, 2005 en 2012 werd hij gearresteerd. Eind juni 2020 werd hij opnieuw aangehouden op verdenking van financiering van terrorisme. Het proces begint in december.