Hoe lokken pro-ana-coaches jonge meisjes in de val?

Let op! Dit artikel gaat over eetstoornissen en seksueel overschrijdend gedrag. Dit kan triggerend werken als je hiermee te maken hebt, of te maken hebt gehad. Voor hulp kun je altijd terecht bij Slachtofferhulp Nederland, Chat met Fier, Proud2beme en GGZ Rivierduinen.

Na een podcastaflevering van Alicante over pro-ana-coaches (die zich aanbieden als afvalcoach en vaak op andere dingen uit zijn) zijn nieuwe Kamervragen gesteld. ‘We troffen een sfeer van straffeloosheid aan.’

‘Ik kan nu zeggen – en dat is zeker niet iets waar ik trots op ben – dat meer dan de helft van mijn leven uit anorexia bestaat’, zegt Anne Top in de podcast Alicante. Zij lijdt zeventien jaar aan de stoornis. In haar jeugd wordt ze gepest, en als de schoolarts haar vertelt dat ze te zwaar is, besluit ze om af te vallen. ‘Ik ben op zoek gegaan naar een manier om ergens grip op te krijgen en dat bleek afvallen te zijn. Maar ik wist niet waar ik moest beginnen en hoe het zo snel mogelijk zou gaan. En toen kwam ik op pro-ana-sites terecht.’ 

Pro-ana is de afkorting voor de Engelse term Professional Anorexic. Het is een beweging die bestaat uit jongeren die lijden aan de eetstoornis anorexia. Zij zijn onder meer actief op pro-ana-websites die al meer dan twintig jaar bestaan en hen ongezonde tips geven over hoe zij zo snel mogelijk kunnen afvallen, waar grote gezondheidsrisico’s aan verbonden zijn. Denk daarbij aan tips over wat ze moeten doen als ze honger krijgen en hoe ze de stoornis kunnen verbergen voor hun ouders en dokter. Onder de noemer thinspiration zijn er foto’s te zien van hele dunne modellen, die als inspiratie moeten dienen voor het dunner worden. 

Pro-ana-coaches
Op de sites zijn sinds een aantal jaren steeds meer zogenoemde ‘pro-ana-coaches’ actief. Dit zijn coaches die (vaak) minderjarige meisjes met anorexia helpen af te vallen. ‘Zij maken heel geraffineerd misbruik van deze jonge meisjes door ze te verleiden naaktfoto’s en -video’s te maken, en in sommige gevallen ook door daadwerkelijk gedwongen seks te hebben’, vertelt Shamir Ceuleers van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) in de podcast Alicante over dit onderwerp. Het CKM startte in 2018 een onderzoek naar dit fenomeen, door onder meer drie nepprofielen van minderjarigen aan te maken en in gesprek te gaan met deze coaches. Ook hielden zij een enquête onder 79 jongeren die in contact waren geweest met een coach. 97 procent van hen was vrouw en hun gemiddelde leeftijd was 16 jaar. Uit het onderzoek blijkt dat de coaches met wie zij contact hadden vaak mannen van tussen de twintig en dertig jaar waren. Alicante-redacteur Elif Kan legt uit hoe subtiel deze mannen te werk gaan. ‘In het begin zeggen ze vaak: “Kan je me wat foto’s sturen, want dan weet ik hoe je er nu voor staat en het is goed voor het proces, dan kan ik het bijhouden.” En dat gaat al vaak snel naar: “Maar je hebt nu kleren aan, zou je dit in bikini of lingerie kunnen doen, want dan kan ik het beter beoordelen.” De volgende stap is dan: “Ik kan het toch beter beoordelen als je mij een naaktfoto stuurt.” En zodra iemand zo’n naaktfoto in handen heeft, dan is het natuurlijk heel makkelijk om iemand te chanteren.’

Ook ervaringsdeskundige Anne Top gaat in de podcastaflevering op onderzoek uit. Ze besluit om na jaren weer een pro-ana-website te bezoeken, om zo meer te weten te komen over deze coaches, die in haar tijd nog niet actief waren. ‘Ik kwam erachter dat een van hen voor defensie werkt. Iemand die ons land verdedigt, vernielt ook het leven van veel mensen. Dit gaat niet alleen over mensen die anorexia hebben; naasten hebben het ook zwaar. Want zij moeten het allemaal aanzien.’

Opsporingsstrategie
Om dit misbruik tegen te gaan en de pro-ana-coaches niet ongestraft te laten, stapt het CKM midden in het onderzoek in 2019 naar de politiek. Als gevolg wordt er een motie ingediend voor een opsporingsstrategie, die wordt aangenomen door de Kamerleden. GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld vertelt in Alicante dat verschillende Kamerleden, waaronder zijzelf, ook Kamervragen hebben gesteld over dit onderwerp. ‘Op bijna alle vragen kwam het antwoord: “We weten het niet zo goed, we gaan het onderzoeken en we zijn ermee bezig.” En sindsdien hebben we eigenlijk maar heel weinig gehoord van de regering over wat daar precies mee is gedaan.’ Doordat de regering geen stappen zet, besluit het CKM het onderwerp onder de aandacht te brengen door opnieuw lokprofielen op te zetten. ‘De pro-ana-coaches die we in 2018 tegenkwamen, bleken na al die jaren nog steeds actief, we zagen nog steeds dezelfde profielnamen. Triest. We troffen een sfeer van straffeloosheid aan. Natuurlijk hebben die coaches ook kennisgenomen van het nieuws, maar als er niets aan de opsporing gebeurt, dan is er ook geen drempel om daarmee te stoppen.’

Kamervragen
Naar aanleiding van de Alicante-aflevering, heeft Westerveld samen met ChristenUnie-Kamerlid Mirjam Bikker Kamervragen ingediend over pro-ana-coaches. Deze gaan onder meer over de acties die zijn ingezet voor de opsporing van deze coaches. Elif heeft er een dubbel gevoel over. ‘Aan de ene kant ben ik natuurlijk hartstikke blij. Het was mijn doel om iets voor deze mensen te kunnen betekenen en dingen in gang te zetten. Wat ik wel jammer vind is dat ook bijvoorbeeld Westerveld in de podcast zegt: ‘’Het is fijn dat er media-aandacht is, want we worden weer even scherp gesteld en dan kunnen we daar weer op anticiperen." Natuurlijk is het heel erg fijn dat er iets gebeurt, maar waarom is er in de afgelopen drie jaar niets gedaan? Waarom moeten wij als mediamakers dingen aankaarten voordat er iets gebeurt?’

Nederland móet eerlijker en gelijkwaardiger. Help je mee? Steun BNNVARA en doneer.