Hoe leidt discriminerende stereotypering rondom vrouwen met een hoofddoek tot geweld?

‘Normaal negeer ik dit soort dingen maar als islamofobie een te grote stem krijgt moét er een tegengeluid zijn’, schrijft presentator Sahil Amar Aïssa op Instagram als reactie op de uitspraken van Erica Meiland over vrouwen die hoofddoeken dragen. 

Meiland oppert in haar boek en in haar (social) mediaoptredens dat meisjes geen hoofddoek willen dragen: ‘Je wil gewoon de wind in je haren voelen. Dát is vrijheid.’ Hiermee projecteert zij haar denkbeelden over vrijheid op anderen, vertelt Allround maker bij Academy TV Selma Abdellatif: ‘Vrijheid is de mogelijkheden die je hebt. Ik zie vrijheid als de ruimte waarin ik me kan bewegen. Hoe je je leven indeelt en of je daar zelf tevreden over bent. Dat heeft voor mij niets te maken met een hoofddoek.’ Ook volgens Sahil is vrijheid juist kunnen doen, laten, zeggen en dragen wat je wil.

Stereotypering
Het projecteren van je denkbeelden over vrijheid op anderen duidt ook een ander probleem in de samenleving aan: stereotypering. De hoofddoek is een controversieel onderwerp in Nederland. Mensen schrijven daar het stereotype van de onderdrukte vrouw toe, ondanks dat het voor vele moslimvrouwen symbool staat voor zelfbeschikking. Selma: ‘Je wordt al snel gereduceerd tot een hoofddoek. We moeten naar elkaar kijken als individuen, als: jij bent mens.'

Grote gevolgen 
Het herhaaldelijk labelen van mensen zorgt voor wij-zij-denken, oftewel polarisatie in de samenleving, legt Selma uit. Dit heeft grote gevolgen voor moslimvrouwen in Nederland. In sommige gevallen heeft dit ook andere verregaande gevolgen, zoals geweld. Daarin zou het hebben van een grote volgerschare een grote rol spelen, vertelt Sahil: ‘De following is veel te groot, waardoor zulke demonisering invloed heeft op de veiligheid van o.a. mijn moeder, familie en tienduizenden andere vrouwen in Nederland.’

Vrouwenrechten in Nederland
Ook uit het onderzoeksrapport van de Stichting Meld Islamofobie blijkt dat er sterke aanwijzingen zijn dat indirecte discriminatie, waaronder uitspraken die in de media worden gedaan, de kans op individuele incidenten van discriminatie verhoogt. In 2016 bleek uit een vierjaarlijks rapport van het Vrouwencomité van de Verenigde Naties dat Nederland al tekortschiet op het gebied van vrouwenrechten. Discriminerende stereotypen, hate speech en racistisch geïnspireerd geweld tegen moslimvrouwen zouden de grootste zorgen zijn van het comité, schreef Joop. Het uitbannen van discriminerende stereotypen en het bevorderen van positieve non-stereotype beeldvorming in de media zou volgens het comité een eerste stap zijn. 

Selma kan dit onderstrepen door de ervaringen van mensen om haar heen: ‘Een vriendin van mij kreeg, net na de aanslagen in Parijs, bier over haar heen toen ze de trein instapte. Er was toen veel angst jegens moslims. Zij had kort daarvoor besloten om een hoofddoek te dragen. Daarnaast ken ik meerdere verhalen over geweld. Ik hoorde laatst nog dat er op een meisje met een hoofddoek is gespuugd vanuit een rijdende auto.’

Vrijheidsbeperking
Hoewel er in Nederland een wettelijk verbod op discriminatie is, ook op basis van godsdienst, zijn moslimvrouwen dus zowel op straat als op sociale media slachtoffer van hate speech en verschillende vormen van geweld. 

Dit werkt vrijheidsbeperkend, licht Selma toe: ‘Er zijn vrouwen die ervoor kiezen om hun hoofddoek af te doen. Niet omdat ze deze niet willen dragen, maar omdat ze gezien willen worden voor wie ze zijn, zonder alle stigma’s die eromheen hangen.’ Kwalijk, vindt Selma: ‘Je vrijheid om die keuze te maken wordt beperkt. Je merkt dat mensen die een hoofddoek dragen zich onveilig voelen en zich continu moeten bewijzen. Het is toch gek dat iemand anders beslist hoe jij je als hoofddoekdrager daarbij moet voelen?’

Gesprek aangaan 
Het is Sahil duidelijk dat het gesprek met hoofddoekdragende vrouwen zelden wordt aangegaan: ‘Bij voorbaat hebben jullie al een mening klaar. Of we het nu willen of niet: we leven hier nou eenmaal met meerdere culturen in dit land. Die gaan niet verdwijnen, hoeveel je ze ook uitscheldt of beledigt. Zo creëer je juist meer afstand. Uiteindelijk moeten we toch met elkaar leven. Bedenk voordat je een groep demoniseert of je ooit een gesprek hebt gehad met leden van die groep.’ Wanneer je je medemens in onveiligheid brengt, zou je je verantwoordelijkheid moeten nemen, het terug moeten nemen en je moeten realiseren dat je het je medemens moeilijker hebt gemaakt, legt Sahil uit.

Ook Selma pleit voor meer begrip. Zij is voor het inzetten op het normaliseren van een gesprek hierover: ‘Dit werkt polariserend. Laten we het gesprek aangaan.’ Want zij is net zo vrij zonder wind door haar haren, aldus Selma.