Hoe konden de bosbranden in Australië zo uit de hand lopen?

Al meer dan vijf miljoen hectare aan land is verwoest en bijna een half miljard dieren heeft de vlammenzee niet overleefd. En nog steeds is de brand niet onder controle. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen?

De Australische acteur en Golden Globe-winnaar Russell Crowe lijkt het antwoord daarop wel te weten. Tijdens de uitreiking van de prestigieuze prijs liet hij zijn prijs in ontvangst nemen door actrice Jennifer Aniston die namens hem de volgende woorden sprak: ‘Make no mistake. The tragedy unfolding in Australia is climate change based.’ Oftewel: de omvangrijke bosbranden in het land zijn te wijten aan klimaatverandering. Klopt dat? Sander Hoogendoorn vraagt het in Sanders Vriendenteam aan Guido van der Werf, bosbrandonderzoeker aan de Vrije Universiteit.

Samenloop van omstandigheden
Dit soort branden ontstaan, volgens Van der Werf, altijd door een samenloop van omstandigheden. Waaronder in dit geval klimaatverandering. ‘Klimaatverandering speelt hier zeker een rol in, met name vanwege de hogere temperaturen. Australië is net als Nederland ongeveer 1,5 graad opgewarmd in de afgelopen eeuw. En dat betekent dat een gebrek aan regen gewoon harder aankomt voor de natuur, simpelweg omdat er meer verdamping is.’ Toch wil dit niet zeggen dat dit volgend jaar in de Australische zomer opnieuw zal gebeuren. Het weer is volgens Van der Werf namelijk erg variabel in dit deel van het land. ‘Je hebt vaak een aantal jaren veel neerslag en dan weer droogte.’ regen gewoon harder aankomt voor de natuur, simpelweg omdat er meer verdamping is.’ Volgens meteoroloog Helga van Leur was 2019 zelfs het warmste jaar ooit gemeten in Australië, zo vertelt ze in De Nieuws BV.

Bosbrandseizoen
De branden in het land zijn niet uniek. Ze horen misschien zelfs wel een beetje bij het land. Journalist Meike Wijers woonde lange tijd in Australië en deed daar vaak (bijna ieder jaar) verslag van bosbranden. Wijers in De Nieuws BV: ‘Het bosbranden seizoen begint normaal gesproken in januari, maar dit jaar begon het al in november, zelfs eind oktober. Dat was meteen een teken voor iedereen in Australië dat het toch wel heel anders en heel heftig is dit jaar.’ Voor de branden uitbraken trokken verschillende instanties al aan de bel bij de regering. Experts en brandweerlieden waarschuwden al voor de extreme droogte. ‘Zij wilden hierover in gesprek met de regering, maar dat werd afgehouden.’

Ontkenning
En nog altijd erkent de Australische regering de invloed van klimaatverandering op de extreme bosbranden niet. Premier Scott Morrison heeft aangegeven niet van plan te zijn de CO2-uitstoot van het land te verminderen om de opwarming van de aarde in te perken, zo meldt Vroege Vogels afgelopen week. De premier geeft aan dit niet het moment te vinden hierover te discussiëren. ‘Het land staat in brand, daar moeten we wat aan doen.’

Deze ideale omstandigheden van droogte, warmte en weinig neerslag zijn volgens Van Leur goed te voorspellen. ‘Het weer neemt een bepaald patroon aan, waardoor het boven Australië al lange tijd droog is en de regengebieden juist richting Afrika verschuiven. Daar zit een cyclus in, dus dat kunnen ze ver van tevoren zien aankomen.’

Een extreem rampjaar
Hoewel er volgens Van der Werf een zeker verband bestaat tussen de klimaatverandering en de bosbranden is dit niet enkel hieraan te wijten. ‘Het is een combinatie. Je hebt klimaatverandering, dat speelt zeker een rol, maar ook zonder klimaatverandering zou dit jaar een extreem rampjaar geweest zijn. Gewoon omdat die samenloop van omstandigheden zo is. Het is én droog, én een hittegolf. ’De omstandigheden zijn echt extreem, geeft Van der Werf toe. ‘We zien omstandigheden die we nog nooit gehad hebben. Echt extreem. Maar ook zonder klimaatverandering zou het een extreem jaar zijn geweest.’

Blussen
Het einde is nog lang niet in zicht. Er staat al een enorm groot gebied in brand, maar er is ook nog een groot deel over. Dit zal de komende weken afbranden, zo schat Van der Werf in. Omdat de omstandigheden voor de brand zo gunstig zijn, is het erg lastig deze onder controle te krijgen. De brandweer zet alle middelen in. Maar door zogenoemd ‘vuurweer’ en vonkenregens kunnen blusvliegtuigen vaak niet vliegen. En een brand van deze omvang is volgens Van der Werf überhaupt niet met mensenhanden te blussen. ‘Blussen wordt vaak gedaan om infrastructuur te beschermen. Verder zal het echt wachten worden tot het kouder wordt en er meer neerslag valt.’