Hoe kaart je je mentale gezondheid aan op de werkvloer?

Veel prestatiedruk, de klimaatcrisis of grote studieschulden: jongvolwassenen krijgen vandaag de dag veel op hun bord. Veel werkenden ervaren dan ook psychische klachten. Hoe maak je je mentale gezondheid bespreekbaar op de werkvloer?

‘Vier jaar geleden merkte ik in mijn werkomgeving dat deze niet gericht was op mensen die snel overprikkeld raken. Ook de tools die je kan gebruiken om iemand met een zichtbare beperking te helpen, zijn daar niet aanwezig. Ik merk het zelf omdat ik een bipolaire stoornis heb die van de buitenkant niet zichtbaar is’, vertelt jurist Nadya van der Sluis in Vroeg!.

Bijna de helft van de volwassenen in Nederland heeft ooit een of meerdere psychische aandoeningen ervaren. Denk hierbij aan een depressie, een burn-out, autisme of borderline. Desondanks is de drempel om er op het werk over te praten erg hoog: het merendeel van de werknemers verwacht negatieve gevolgen als zij aangeven psychische klachten te hebben.

‘We moeten ons ervan bewust zijn dat de omgeving van jongeren allesbepalend is’, vertelde Suzanne Laszlo, directeur van Unicef Nederland, eerder aan Zembla. Generatie Z, dat zijn jongvolwassenen die geboren zijn tussen 1996 en 2012, groeit op in een prestatiesamenleving die onder andere wordt veroorzaakt door sociale media, studieschulden, terrorismedreiging en een krediet- en klimaatcrisis, onderzocht Zembla. Die druk zou weer leiden tot psychische problemen.

Anita Hubner is psycholoog en kampt zelf met een bipolaire stoornis. Ze ziet dat veel werknemers en managers het niet zien zitten om samen te werken met een collega die psychische klachten ervaart. ‘Ik denk dat het goed is om te weten dat deze mensen allang in je bedrijf werken, maar zij houden het geheim door het stigma dat erop ligt.’ En dat is niet geheel onterecht. Iris van Beukering ziet dat ook. Ze is promovendus aan Tilburg University en doet onderzoek naar de openheid over psychische problematiek op de werkvloer. Ze stuitte op schokkende cijfers.

Niet alleen managers zien het niet zitten om mensen aan te nemen die psychische klachten ervaren; ook medewerkers en collega’s hebben er een oordeel over. ‘Alleen al op basis van die percentages kun je concluderen dat er een stigma op ligt’, aldus Hubner. Dat terwijl het grootste gedeelte nog nooit een negatieve ervaring heeft gehad tijdens het werken met iemand die met psychische problemen kampt. ‘Dit duidt het probleem aan dat we te maken hebben met exclusie van mensen met psychische problemen’, aldus Van Beukering.

Hubner: ‘Dat laat zien hoe diep verankerd het stigma zit op mensen met een psychische aandoening. Als jij niet weet van een collega dat die bipolair is, dan is er niks aan de hand. Totdat het wel ineens bekend wordt, en dan staat dat gedrag ineens in een volstrekt ander daglicht.’

Volgens Van Beukering ligt er een vooroordeel aan ten grondslag: mensen met psychische problemen worden als minder competent gezien en hun betrouwbaarheid wordt in twijfel getrokken. ‘We zien ook vaak als vooroordeel terugkomen dat de psychische kwetsbaarheid van invloed is op de vaardigheid om beslissingen te nemen en dat het iemand zijn vaardigheid om met stress om te gaan zou beïnvloeden.’ Hubner beredeneert dat er vanuit een ziektemodel wordt gekeken. ‘Het is zwart-wit denken: je bent of gezond, of niet. Het idee van iedereen mag meedoen zit er nog niet in.’

Die exclusiviteit is er al heel lang, geeft ervaringsdeskundige Van der Sluis aan. ‘Wat heel belangrijk is, is dat een werkgever een sociaal veilige werkvloer creëert voor mensen met psychische problematiek. Maar ook dat er wordt begrepen dat elk mens anders is en dat dus ook de tools verschillend zijn. Er zijn zoveel factoren zoals de coronacrisis of inflatie die ertoe kunnen leiden dat medewerkers door stress psychische problematiek ervaren en daar niet open over zijn. Wat zou kunnen helpen is een psycholoog op de werkvloer, zodat diegene zich veilig voelt om dan naar een psycholoog te gaan en zo een terugval of burn-out te voorkomen. Dat is een start. Die faciliteiten moeten aanwezig zijn en die zijn er gewoon niet.’