Hoe jongeren betrokken raken bij aanslagen: ‘Doe je het niet, dan leggen ze de bom voor jouw deur neer'

In Papi & Penoze onderzoekt presentator Papi Mikey Dinero de bizarre toename van aanslagen in Nederland, die steeds vaker worden gepleegd door jongeren. Hoe komen kwetsbare tieners in deze wereld van geweld terecht?

‘Het geeft een adrenalinekick’, vertelt een bommenlegger anoniem aan Papi Mikey Dinero. ‘Je ontsteekt hem van een afstandje en rijdt zo snel mogelijk weg op de scooter. Dan hoor je die knal: dat is leuk.’

Op twaalfjarige leeftijd blies hij voor het eerst een auto op met een Cobra, een stuk illegaal vuurwerk. Voor deze eerste klus kreeg hij vierhonderd euro, een aanzienlijk bedrag voor zijn leeftijd. ‘Mijn ma had geen geld’, legt hij uit. ‘Ze kon net de centjes bij elkaar schrapen om eten te maken. Zodoende dacht ik: ik wil meer.’ Hij verdient nu nog steeds geld met het opblazen van auto’s, voordeuren, scooters, caravans en zelfs kantoren en bedrijven. Vaak gaat het om zakelijke conflicten, zoals leningen die niet zijn terugbetaald.

‘Ik heb niks te verliezen’, stelt hij. ‘Ik was enig kind van mijn moeder. Mijn vader was niet in beeld. Ik had geen werk en geen opleiding. Ik deed niks. Toen dacht ik gewoon: ja, we gaan verdienen.’ Met de tijd groeiden zijn connecties en ook zijn inkomsten. ‘Het grootste bedrag dat ik heb gepakt, is voor één job 20k.’

Volgens Jos van der Stap, coördinator high impact crimes, is het aantal explosies in Nederland de afgelopen jaren drastisch gestegen. ‘Eerst waren het er nog zo’n honderd per jaar, maar vorig jaar [2023] waren het er ruim duizend. Dit jaar [2024] zitten we al over dat aantal heen.’

De explosies vinden vooral plaats in grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam, maar verspreiden zich snel over het hele land. Jongeren, vaak niet ouder dan 23, worden geronseld om explosieven te plaatsen – een trend die zorgwekkend snel groeit.

De explosieven worden vaak vervaardigd uit illegaal vuurwerk, zoals Cobra’s. ‘Het gevaar schuilt in het flitspoeder dat in die Cobra zit’, legt Jan Dalmolen, onderzoeker bij het Nederlands Forensisch Instituut, uit. ‘Dat heeft echt de explosieve kracht van springstof, maar is vele malen gevoeliger. Dus er hoeft eigenlijk vrij weinig te gebeuren om het af te laten gaan. Hitte of statische ontlading kan al genoeg zijn.’

Volgens Sjoerd van Bemmel, onderzoekscoördinator bij het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM), worden vooral kwetsbare – en vaak minderjarige – jongeren geronseld. ‘Je moet daarbij denken aan kansenongelijkheid en veel armoede. Er zijn weinig rolmodellen – en de rolmodellen die er zijn, zitten vaak in de criminaliteit.’

Criminelen maken handig gebruik van die situatie. Een veertienjarige jongen wordt bijvoorbeeld benaderd met de vraag of hij wat geld wil verdienen. Hij krijgt een adres en een pakketje, zonder te weten dat hij een levensgevaarlijk explosief in handen heeft.

‘Als je het niet doet, dan leggen ze het explosief voor jouw deur neer’, aldus Van Bemmel. ‘Of dan kan je moeder er eentje verwachten. En ja, dan hebben ze het gevoel dat ze eigenlijk niet anders kunnen (…) en als je het dan één keer hebt gedaan, kun je een tweede keer eigenlijk geen nee meer zeggen. Dan zit je er helemaal in vast.’

De minderjarige jongens zijn een ‘makkelijke prooi voor criminelen die ze opleiden om het vuile werk te doen’, stelt Papi Mikey Dinero. ‘Duizenden jongeren zijn slachtoffer van deze vorm van criminele uitbuiting; ze zijn een pion op het criminele schaakbord en worden uiteindelijk ook dader.’

De problematiek zal niet zomaar verdwijnen, maar wel bieden initiatieven zoals het platform Keerpunt, waar jongeren anoniem hulp kunnen zoeken, hoop. ‘Jongeren die vastzitten in de criminaliteit kunnen hier zonder consequenties hun verhaal doen’, aldus Van Bemmel. ‘Dat is vaak laagdrempeliger dan gelijk naar de politie of naar een zorgcentrum.’ De bommenlegger benadrukt echter dat het begint bij de basis. ‘Help de alleenstaande moeders die het niet breed hebben. Daar is het bij mij begonnen.’