Hoe is het op de MH17-rampplek?

Chris Zegers maakte vorig jaar samen met documentairemaker Geert-Jan Lassche de vijfdelige portretreeks Break Free over de slachtoffers van de MH17-ramp.

Chris, hoe keek je aan tegen de MH17-ramp, voordat je deze reeks ging maken?  
Vooropgesteld, de maker is Geert-Jan Lassche, ik heb een relatief kleine rol als verhalenverteller. Het verschil met andere Break Free -afleveringen is dat het een ramp betreft waarvan iedereen nog weet waar hij of zij was. Ik had een tussenlanding op het vliegveld van Istanbul en terwijl ik daar zat, kwam dat nieuws tot me, al was het nog relatief onduidelijk wat er precies was gebeurd. Aangekomen op Schiphol werd ik er direct meer geconfronteerd natuurlijk. Grote hectiek, er was een crisiscentrum opgezet. Toen was al wel duidelijk dat er een grote ramp had plaatsgevonden. Daarbij is Nederland een relatief klein land. Via via kennen veel mensen iemand die aan boord zat. Het huisgenootje van de oppas van onze kindjes, bijvoorbeeld.

Hoe was het om deze reeks te maken?
Geert-Jan heeft een paar jaar met het rondgelopen om deze reeks over MH17-slachtoffers te maken. De manier waarop de media zijn omgegaan met deze ramp is heftig geweest voor de nabestaanden. In de media wordt constant gesproken over ‘de nabestaanden’, alsof het een homogene groep betreft. Dit is natuurlijk niet zo. Eenieder van de nabestaanden heeft een eigen manier van verwerken, iedereen is anders. Voor ons was het dan ook een dunne lijn om op te bewegen. Het enige wat je wil, is om met eerbied dit programma te maken. Het punt is: dit programma wordt gemaakt mét nabestaanden. Daarbij hebben de nabestaanden er ook zelf voor gekozen om mee te werken en weer in mediabelangstelling te komen. Natuurlijk, het is heel begrijpelijk dat sommige nabestaanden niet willen meewerken aan Break Free . In de eerste vier seizoenen van Break Free hebben we laten zien hoe integer en respectvol we, en dan met name Geert-Jan, omgaan met verlies en nabestaanden. We maken, denk ik, een eerbetoon zonder uit de bocht te vliegen.

Je bent zelf ook in het weiland geweest waar het vliegtuig is neergestort. Hoe was dat?
Telkens als iemand deze vraag stelt, weeg ik mijn woorden. Het is heel delicaat. Ik ben er samen met Geert-Jan naartoe gereisd. Je weet dat het een plek met lading is. Bij de grens met de Donetsk People’s Republic voelde het heel sinister. Je voelt dat je een heel naargeestige omgeving binnengaat, waar mensen continu boos kijken. Het was ook best spannend, filmen in dit beladen gebied. Maar er is ook een contrast. De plek waar het vliegtuig is neergestort, voelt als een vredige plek, in de letterlijke en figuurlijke zin van het woord. De zonnebloemvelden stonden in bloei, een glooiend landschap, een oude man met een ezel – de lokale bevolking was er erg gastvrij en lieten ons overnachten in een klein kerkje. Er hangt een rust die bijna vredig is, hoe contrastrijk en paradoxaal ook. Toch zal die plek, hoe heftig ook voor de nabestaanden, altijd verbonden zijn met de slachtoffers. Maar die plek zegt niks over de slachtoffers. De plek waar ze heengingen, zei veel meer over hun leven. Daarom willen we, samen met nabestaanden, naar de plek gaan waar ze naar op weg waren. De slachtoffers worden geassocieerd met die ramp, maar ze zijn veel meer dan die ramp.

Kijk/lees/luister verder
Break Free, maandag 15 t/m vrijdag 19 juli, NPO 3, 21:30 uur (alle afleveringen staan ook online, hier )