Hoe is het om een jonge mantelzorger te zijn?

Ongeveer één op de vier jongeren groeit op in een gezin waarin iemand zorg nodig heeft. Hoe is het om jonge mantelzorger te zijn? ‘We willen niet zielig gevonden worden: het is wat het is.’

‘De term “mantelzorg” wordt vaak geassocieerd met volwassenen die zorg dragen voor hun oudere ouders’, vertelt Rieky Seine in Vroeg!. Zij zet zich als coördinator bij JMZ Pro in voor jonge mantelzorgers en hun gezinnen. ‘Ik zie om mij heen veel mensen die zich niet realiseren dat het ook om vrij jonge kinderen en jongeren kan gaan.’ Hoe is dat voor deze jongeren?

Vianna Spang is sinds haar twaalfde mantelzorger. Ze zorgde eerst voor haar vader, die een verstandelijke beperking en chronische ziekte had, waardoor hij last had van hartfalen, TIA’s en diabetes. Hij is inmiddels overleden, maar de nu 29-jarige ambassadeur van MantelzorgNL zorgt nog steeds voor haar moeder en broertje. Zij hebben namelijk een licht verstandelijke beperking en een vorm van autisme. ‘Ik voer nog steeds zorgtaken uit, want in mijn situatie ben ik de rest van mijn of hun leven mantelzorger.’

Seine vult aan: ‘Je bent eigenlijk al een jonge mantelzorger als jij je, als kind zijnde, druk of zorgen maakt om iemand in jouw huishouden, familie of omgeving, die bijvoorbeeld chronisch ziek is.’

Na het overlijden van haar vader raakte Vianna depressief. Daarnaast kreeg ze een achterstand op school, kwam ze in een burn-out terecht en miste ze sociale interactie. Ze sprak weinig met leeftijdsgenoten over haar thuissituatie, omdat ze niet met het stempel 'jonge mantelzorger' wilde lopen. ‘We willen niet zielig gevonden worden: het is wat het is.’ Seine herkent dat: ‘Ik vind jonge mantelzorgers echt een ongehoorde groep, omdat zij zichzelf lastig als jonge mantelzorger herkennen. Er zitten kinderen bij die niet beter weten.’

Er zijn drie soorten zorg waar jonge mantelzorgers mee te maken hebben, vervolgt Seine. Ze zorgen vóór, met taken als boodschappen of het huishouden doen, en helpen met persoonlijke verzorging, maar ze maken zich ook zorgen óm.

Dat heeft een grote impact op hun leven en mentale gezondheid. ‘De situatie thuis zit continu in je hoofd. Je wil dat het goed gaat met degene van wie je houdt, waardoor je over grenzen heen gaat.’ Dat kan leiden tot stress en overbelasting. ‘Je moet heel veel ballen in de lucht houden en doet meer dan je eigenlijk kunt.’ Vianna herkent dat. ‘Als ik thuiskwam, stond ik gelijk in een aan-stand van zorgen.’ Daarnaast míssen jonge mantelzorgers ook zorg, waardoor ze zichzelf sneller wegcijferen.

Seine merkt als coördinator van JMZ Pro dat er aan jonge mantelzorgers vaak wordt gevraagd hoe het met de zorgbehoevende gaat, maar niet zozeer hoe het met hén gaat. ‘Sommige mensen onderschatten het. Het is niet alleen fysiek maar ook geestelijk zwaar’, vult jonge mantelzorger Luuk van Putten (21) aan in Kassa. Hij zorgt al jaren, samen met zijn vader en zusje, voor zijn moeder. Zij heeft een erfelijke hersenziekte.

Iedere gemeente heeft een verantwoordelijkheidstaak voor mantelzorgers, waar vormen van ondersteuning beschikbaar zijn. Ook kan je respijtzorg inschakelen. ‘Dat kun je zien als adempauze voor mensen die langdurig voor iemand zorgen’, legt Kassa uit. ‘Het is dus zorg die tijdelijk van de mantelzorger wordt overgenomen, bijvoorbeeld door individuele begeleiding thuis, dagopvang of een logeerverblijf.’

Toch zijn veel mantelzorgers, zoals Luuk, hier niet mee bekend, concludeert Kassa. Hij krijgt geen ondersteuning van de gemeente, want die oordeelt dat het gezin zich prima kan redden. Daarnaast wordt respijtzorg vaak helaas pas ingezet als een mantelzorger overbelast dreigt te raken.

Jonge mantelzorgers kunnen overigens wel in sommige gemeenten terecht bij een lotgenotengroep, waar jonge mantelzorgers elkaar kunnen ontmoeten. ‘Je hebt wel andere mantelzorgers nodig. Je begrijpt elkaar, ook al is elke situatie anders’, vertelt jonge mantelzorger Renske. ‘Daar haal ik wel de meeste steun uit.’