Hoe houden we een treinkaartje betaalbaar?

De NS luidt de noodklok met dieprode cijfers tijdens het jaarverslag en dreigende prijsstijgingen voor treinkaartjes volgend jaar. Hoe voorkomen we dat het openbaar vervoer onbetaalbaar wordt?

'Ja, het is zo dat de trein duur is. Het openbaar vervoer in Nederland is duur en dat heeft ook te maken met politieke keuzes’, begint Wouter Koolmees, president-directeur van de NS, in Buitenhof. ‘Want Nederland legt de rekening bij de reiziger’, aldus Koolmees. De Nederlandse Spoorwegen (NS) hebben aangegeven dat ze mogelijk de prijs van treinkaartjes en abonnementen volgend jaar met maar liefst 10 procent of meer willen verhogen. Dit is het gevolg van de financiële problemen die al een tijd gaande zijn bij het bedrijf.  

De NS kampt al langer met grote verliezen. Tijdens de coronacrisis bedroeg het verlies maar liefst 952 miljoen euro. Ook 2022 wordt door Koolmees beschreven als een ‘zwaar en vervelend jaar’ voor de NS. In 2023 leed het bedrijf opnieuw aanzienlijk verlies, waardoor het genoodzaakt was om maatregelen te nemen. Als reactie op de aanhoudende verliezen overweegt de NS daarom een forse prijsverhoging door te voeren om de kosten te drukken. Dat is echter flink balen voor ons, want zoals Koolmees al zei ligt de rekening bij de reiziger. En dat betekent dat jij waarschijnlijk dus meer voor je treinkaartje moet betalen.

‘Een retourtje Amsterdam – Rotterdam, wat kost dat?’, vraagt presentator Twan Huys. ’Zestien euro’, zegt Koolmees met enige twijfel. ‘Oh sorry, 30 euro’, vult hij aan. De president-directeur van de NS zit er echter flink naast: een retourtje Amsterdam – Rotterdam kost momenteel 36 euro. Met de prijsstijging zal dit bedrag op ongeveer 40 euro komen. En dat is flink wat geld. Met 40 euro kan je namelijk heel wat andere dingen kopen en doen:

• Een goede tas met boodschappen.
• 72 flesjes Hertog Jan bier.
• Je oma mee uit eten nemen (doe dat nou een keertje).
• Je spaarrekening aanvullen.

Of je reist dus een keertje heen en weer tussen Amsterdam en Rotterdam. ‘Wordt reizen met de trein daarmee niet iets voor mensen met een hele ruime portemonnee?’, vraagt Twan zich heel terecht af. ‘De rekening is hoog en dat heeft ook te maken met de stijgende kosten: een krappe arbeidsmarkt, stijgende lonen en stijgende materiaalkosten. Dat heeft zo z’n consequenties en daar moeten we ook een oplossing voor zien te vinden’, zegt Koolmees. Maar is er eigenlijk wel een oplossing?

De NS ontving vorig jaar al 120 miljoen euro om de prijsstijging tegen te gaan, maar dit blijkt onvoldoende. Nu vraagt de NS om structurele financiële ondersteuning van de overheid. Met een bijdrage van 120 miljoen euro per jaar zou de prijsstijging die nu voor 1 januari 2025 gepland staat voorkomen kunnen worden, aldus Koolmees. Daarnaast pleit hij voor het verhogen van de tarieven tijdens de spitsuren en het verlagen van de tarieven daarbuiten.

Naast de NS hebben we ook nog ProRail, dat als beheerder verantwoordelijk is voor het gehele spoorwegnet in Nederland. Zij eisen maar liefst 300 miljoen euro per jaar om investeringen te doen in de rails en stationsgebouwen. Als we de kosten dan even bij elkaar optellen, dan wordt dat een flinke som voor de overheid (bijna een half miljard euro). En dat is dan alleen nog maar om de boel rijdend te houden. Want naast de hoge kosten is ook de barre kwaliteit van het openbaar vervoer een groot probleem aan het worden.

Overvolle treinen die vaak niet schoon zijn én niet op tijd komen. Het is herkenbaar voor bijna iedereen die met het openbaar vervoer reist. We betalen dan wel meer voor onze treinkaartjes, maar de service wordt er niet beter op. Hester Veltman, Tweede Kamerlid van de VVD, laat op X (voorheen: Twitter) weten dat het een keertje klaar moet zijn met het ‘beledigen van treinreizigers’ en dat ze de NS graag in de Tweede Kamer uitnodigt voor een hoorzitting.

‘We proberen stap voor stap de situatie te verbeteren’, zegt Koolmees. Hij geeft aan dat de NS verschillende maatregelen heeft genomen, waaronder het laten rijden van 1800 meer treinen in december 2023. Aankomend jaar gaan er 1600 treinen meer rijden per week, vertelt hij. Op deze manier probeert de NS zowel de service als de dienstverlening te verbeteren. Andere problemen, zoals de vieze treinen, schuift Koolmees af op onze krappe arbeidsmarkt.  

Mensen zijn er klaar mee: er moet een einde komen aan de vieze, overvolle treinen waarvoor de kaartjes haast een luxeproduct zijn geworden. Er wordt daarom gezocht naar een oplossing. ‘De prijs van een treinkaartje moet betaalbaar zijn’, vindt ook de president-directeur van de NS. Garanderen kan hij dat echter niet: ‘Ik hoop dat wij samen met de politiek tot een oplossing komen, maar als dat niet kan, omdat er geen geld is, dan zit daar ook een consequentie aan’, aldus Koolmees.

De dreigende 10% prijsstijging van treinkaartjes blijft voorlopig dus een punt van zorg. Heb je geld over en weet je niet wat je ermee moet? Ga dan lekker volgend jaar zeven keer per week met de trein van Amsterdam naar Rotterdam, want dan is je portemonnee zo leeg.