Hoe bereidt Claudia de Breij zich voor op de Oudejaarsconference?

Op 31 december sluit Claudia de Breij het jaar af. Op tournee met de cabaretier in de aanloop naar haar tweede  oudejaarsconference.

Maandag 13 augustus 2018 BNNVARA vraagt Claudia de Breij voor de Oudejaarsconference van 2019. Een achter-de-geraniums-vakantie in Oostenrijk volgt.

‘Vlak voor we met vakantie gingen, anderhalf jaar geleden, belde BNNVARA. Of ik de oudejaars weer wilde doen. Jessica (van Geel, echtgenote van Claudia, red.) kreeg het wel even benauwd, toen ik met dit nieuwtje kwam en wederom ja had gezegd. We hebben het er in dat Alpenlandschap uitgebreid over gehad. Gedurende de vorige oudejaars van 2016 was ik zó gefocust dat ze me echt een tijdje helemaal kwijt was. Een flink deel van het jaar wordt opgeslokt door de show en daardoor ben ik vaak van huis. Weg is dan écht weg. Een geliefde moet het wel aankunnen dat zo’n voorstelling volledig bezit van je neemt, dat je ook mentaal zo afwezig bent. En als ik niet op het podium sta en thuis ben, schrijf ik de hele dag. Ik zie het als topsport. Het is geen offer maar een uitdaging. Op sociaal vlak lever ik natuurlijk wel veel in: ik ga weinig uit dit jaar, zie nauwelijks films, geen toneelvoorstelling. Dat is de consequentie van ja zeggen tegen die oudejaars. 


Gelukkig gaat het dit jaar beter dan drie jaar geleden, toen ik ook veel op reis ging voor de show. Bovendien had ik toen ook veel meer angst in mijn donder. Het is, denk ik, vergelijkbaar met het krijgen van kinderen. Bij de eerste heb je geen idee wat je te wachten staat en denk je: straks doe ik alles verkeerd. Bij de tweede denk je: het komt sowieso goed. Het duurde ook heel lang voordat ik in de gaten had dat die oudejaars redelijk succesvol was. Ik was zo gespannen na afloop dat ik er niet eens van kon genieten. Het enthousiasme van het publiek drong pas weken later tot me door. Ik heb nu bijvoorbeeld ook veel zin in de afterparty met vrienden, familie, de band en de crew. Díe angst van drie jaar geleden is weg.
Ik ben eigenlijk altijd veel gevoeliger dan ik wil zijn, zowel mentaal als fysiek. Als kind was ik al vaak ziek. Ik ben er ook heel slecht in om daaraan toe te geven, want ik wil stoer zijn. Rond de geboorte van mijn zoon kreeg ik bijvoorbeeld last van bekkeninstabiliteit. Het eerste wat in me opkwam was: dat heb ik niet, zo’n zeikwijf wil ik niet zijn en bovendien: wat een stom woord, bekkeninstabiliteit. Maar ik ging wel kapot van de pijn. Dan is mijn kernwoord: “huppekee”. Als ik op het podium sta, is dat ook het woord dat me er doorheen sleept: huppekee. Dat woord is dan genoeg voor die paar stappen vanuit de coulissen naar het podium. Maar huppekee is niet goed voor de kwaal zelf.’

Begin december 2018 Claudia besluit dat ze fitter en vooral vrijer wil zijn en zet zichzelf op een fiks dieet. Een jaar geen alcohol, gezond eten (weinig koolhydraten) en bewegen. Ze valt kilo’s af en wordt aanzienlijk minder geplaagd door allergie-gerelateerde kwaaltjes. 

‘Als ik nu eens als baas over mezelf zeg: stop met drinken en doe wat aan je conditie, dan heb je in elk geval geen gedoe met het fysieke aspect en hoef je niet telkens de afweging te maken: neem ik een biertje, zal ik er nog een doen? Niet dat ik daarvoor zoveel dronk, want als ik vier biertjes op heb, sta ik op mijn kop. Maar dan word ik wel een beetje licht in mijn hoofd en denk ik: wat is er hier te eten? Wat volgt is een ontzettend leuke avond maar de volgende ochtend heb ik dan zó’n hekel aan mezelf. Dat mechanisme wilde ik doorbreken en het boek van Allen Carr over alcoholverslaving heeft me – gênant om dit te zeggen – de ogen geopend. En al dronk ik misschien zeven, acht drankjes per week – dan ben je niet verslaafd – toch herkende ik wel alle mechanismen ervan. Zoals de idiote gedachte dat alcohol een stof is die je mist en je het zelfvertrouwen geeft wat je nodig hebt om te presteren. Maar alcohol is natuurlijk gewoon gif en je hebt het helemaal niet nodig. Dat soort inzichten hielpen me echt. Na een voorstelling ben ik kapot maar merk ik dat ik veel makkelijker herstel. Een nacht goed slapen en ik ben weer helemaal de oude. Dat had ik daarvoor niet. Dan werd ik gaande het seizoen steeds moeier. Tot oud en nieuw, ook met Kerstmis, drink ik niks. Niet is makkelijker dan een beetje en de gezondheidswinst is de beloning. Vanaf 1 januari volgend jaar ga ik het net doen als met oesters of een partydrug: dat het een heel enkele keer voorbijkomt en je denkt: nou gá ik toch eens gek doen. Weet je, ik had zonder die oudejaars deze stap ook gezet omdat ik geen maat kan houden. Mijn zelfregulerend vermogen is niet erg ontwikkeld. Mensen zien mij als heel gedisciplineerd, maar dat geldt slechts voor dat deel waar het professioneel nodig is.


Als ik dit werk niet zou doen, zou ik een zwaarder meisje zijn, met weinig make-up. Een beetje zoals ik was op m’n 20ste. Een vriendin wees laatst iemand aan en zei: zo had het ook kunnen lopen, haha. Ik ontdekte pas rond mijn 27ste – toen ik tv ging maken en een beetje gestyled werd – hoe het ook anders kon. Uiterlijk speelde helemaal geen rol, maar naarmate ik ouder word, ben ik veel prinsesseriger geworden. Ik heb net weer een paar schitterende glitterschoenen gekocht voor de afterparty van de oudejaars. Zo mooi! Dat zou ik vroeger nooit gedaan hebben.’

Donderdag 12 september 2019 Na maanden schrijven aan de nieuwe show begint Claudia in het Werftheater in Utrecht aan haar eerste try-out van de Oudejaarsconference. Een uitverkochte zaal van 80 mensen ziet de ruwe, 2,5 uur durende, show waar vanaf dat moment vooral aan geschaafd, geboetseerd, getwijfeld én in geschrapt gaat worden.  

‘Die try-outs zijn heel leuk, maar ook verschrikkelijk en dat wordt alleen maar erger. Na de eerste voelde ik me heel oncomfortabel, heel slecht en er was een afschuwelijke leegte. Dan twijfel ik aan alles en kom ik niet eens toe aan de gedachte dat ik nog aan de inhoud aan het schaven ben. Je bent verbonden met het publiek, maar daarna… Als ik van het podium loop, voel ik me sowieso zelden happy. Een enkele keer denk ik: ik heb mezelf in het verhaal meegenomen. En bij de eerste heb je dat natuurlijk nooit. De tweede try-out is nog erger dan de eerste. Bij die eerste weet je nog niet hoe het valt en geniet je van de kick van de eerste lach. De tweede try-out kan alleen maar tegenvallen en die kick is dan al geweest. Zo’n try-out voelt alsof je iets gekookt hebt wat niet zo lekker wordt gevonden.
Bij de try-out wil je heel veel vertellen en moet je keuzes maken in wat je niet doet en wat wel. Welk lijntje laat je vervallen en welke niet. Ik voel zelf welke grap werkt en welke niet. Je gooit er wat uit, doet iets net even anders en dan ontstaat er langzaam iets. Je moet er dus 2,5 uur voor in die kelder staan spelen om daar achter te komen. Mijn regisseur Titus (Tiel Groenestege, red.) is heel belangrijk. Ik luister altijd naar hem, maar beslis uiteindelijk zelf. Bandleider en lieve vriend Sander (Geboers, red.) die een goede kijk heeft op wat we doen, zei bij de vorige oudejaars: “Die conference over het hitteplan, kan er beter uit. Het werkt niet.” Hij had op dat moment gelijk want het werkte ook na drie keer nog niet. Op woensdag is het publiek artistieker van aard dan op zaterdag als het uitgaanspubliek binnen zit en dan heb je dus telkens een andere lach. Maar ik voelde dat het toch heel grappig zou worden. Dan bekruipt me een enorm zie-je-wel-ik-had-gelijk-gevoel dat Sander overigens niet verdient. Dan weet ik dat het nog niet goed is, maar voel dat er meer in zit. Dat is controle hebben over wat je maakt.’

Donderdag 10 oktober 2019 In de Verkadefabriek in Den Bosch staat voor het eerst de volledige band op het podium. Naast haar vaste begeleider Sander Geboers (piano, gitaar, accordeon) zijn dat Michelle Samba (bas, drums) en Abdelhadi Baaddi (human beatbox).

‘Deze keer heb ik naast de tekst ook voor het eerst de muziek van de liedjes zelf geschreven. Veel piano spelen, oefenen en vooral durven. En de band moest vooral van nu zijn: via via kwamen Michelle en Ab erbij en dat heeft heel goed uitgepakt. Het is vloeken in de kerk en heel veel cabaretiers vinden het heerlijk maar ik ben niet zo dol op theaters zonder podium maar met een zogenoemde vlakke vloer zoals de Verkadefabriek heeft. Ik wil niet dat mensen op me neer kijken. Ik associeer dat met mijn begintijd waarin ik stond te stuntelen en mensen dan naar me toekwamen en zeiden: ‘Weet je wat jij moet doen? Je moet in een rokje opkomen, dat is veel leuker.’ Van die adviezen heb ik er meer dan genoeg gekregen. Als ik zelf in een zaal zit, wil ik de mythe in stand houden dat je aanneemt wat degene op het podium zegt waar is. Die mythe is zo te gek en ontstaat alleen als de artiest óp het podium staat. Die afstand is voor het publiek ook fijn. Als jij me gelooft en vertrouwt, dan hebben we het samen goed.’

Donderdag 28 november 2019 Op de bovenste verdieping van een statig Utrechts pand heeft Claudia haar werkkamer, inclusief fitnessapparatuur, een keukenblok en rondom uitzicht op de stad. Aan de muur de oorkonde die hoort bij de Louis Davidsring, de kleinkunstonderscheiding die in 2015 doorgegeven werd door Herman van Veen en die sinds 1948 slechts werd gedragen door Heintje Davids en Wim Kan.

‘De meeste teksten maak ik hier op mijn werkkamer en ik heb een schrijfplek in de stad. Daar zijn geen kinderen, staat geen wasmachine die voor afleiding zorgt. De ideale plek om te schaven aan de teksten en alles uit mijn hoofd te leren. En ik heb een week lekker met m’n dikke kont in hotel Des Indes in Den Haag gezeten. Over het Binnenhof flaneren en als een toerist de plekken bezoeken waar Johan van Oldenbarnevelt kantoor hield, gevangen heeft gezeten en is onthoofd. De voorstelling op oudejaar is in Den Haag en gaat over democratie en dus ook over Van Oldenbarnevelt. Vandaar die plek. Ik heb die week daar veel geschreven. Mijn ouders moeten daar, denkend aan hoe hún ouders naar zo’n plek als Des Indes kijken, heel hard om lachen. De opa’s en oma’s zouden ‘kapitalist’ tegen me hebben gezegd en dan trots zijn dat ik toch maar mooi al die kaartjes heb verkocht waardoor ik er kán zitten.


Vanaf m’n veertiende wist ik: ik word later cabaretier. Dat slaat natuurlijk nergens op maar geeft aan dat je wel weet waar je heen wil. Je wilt alles zijn: de dominee, de variétéartiest, de grappenmaker, de goochelaar. Van Shirley MacLaine tot Hans Klok. Als kind is het een bijna natuurlijk gevoel van aandacht tekortkomen: als ik maar gezien en gehoord word. ‘Express yourself. Look at me, here I am’ zingt Barbra Streisand. Ik mag er zijn. Waarom zou ik dat niet doen dan? En Herman van Veen heeft dat – weer op een heel andere manier – ook in mij wakkergemaakt. Alle grote veranderingen beginnen met een gedachte in iemands hoofd. En die persoon kún je zijn, daar moet je niet voor terugdeinzen. Het zou fijn zijn als ik een paar wissels om kan zetten. Ik zeg vaak zinnige dingen maar of het een verschil maakt, weet ik niet. De angst om me uit te spreken wordt in elk geval steeds minder. Heb ik het een keer mis, dan geef ik gewoon toe dat ik er naast zat.’

Vrijdag 6 december Schouwburg Amphion in Doetinchem. Nog drie weken te gaan. Tijdens de soundcheck neemt Claudia de laatste wijzigingen door met de muzikanten. 

‘Eenmaal op het podium zie ik alleen de eerste paar rijen. Ik hoop dan dat het een mix is: jong, oud, hetero, homo. Hoe diverser de eerste rij hoe prettiger. En ik wil mensen op rij 1 laten weten: het is oké. Ik vind het ongemakkelijk als mensen zich onveilig voelen. Als ik dat gevoel over kan brengen, voelt de rest van de zaal dat ook wel. Paul van Vliet gaf me vorig jaar nog een klap voor mijn kop door te zeggen: Claudia, je moet je realiseren dat als je opkomt iedereen heel blij is dat je er bent. Ik dacht altijd: de helft van de zaal moest mee met die andere helft en heeft er geen zak zin in. En die andere helft daar dacht ik niet eens aan. Met die gedachte kan ik mezelf heel erg verzwakken. Ik heb wel een soort zelfvertrouwen uit het succes gehaald, maar ik ben geobsedeerd door vergankelijkheid en bewonder veel mensen die niemand meer kent. Wie weet nog hoe goed Conny Stuart was? Uit angst neem ik een soort voorschot op de toekomst. Op een gegeven moment is alles gedateerd. Met de Davidsring en de bijbehorende oorkonde die hier aan de muur hangt, ben ik heel verguld. Die ring doet me heel veel en voelt als een eeuwigheid. Maar als ik opkom, denk ik nooit: zo, jullie zullen wel blij zijn dat ik er ben. Ook als de zaal uitverkocht is, moet ik er voor knokken –  elke avond opnieuw – want volgend jaar wil ik dit weer.’

Dinsdag 31 december 2019 23.45 uur De tweede Oudejaars van Claudia zit erop. 

‘Dan is het vrienden, familie en feesten op muziek van dj Han. Zij weet precies wat ze moet draaien. Dansen tot de zon opkomt, want ik ben dan zo hyper en vol adrenaline. De foyer van het theater is dan even een niemandsland van ontlading.’