Okedoeibedankt: 'Je kunt je wel voorstellen hoe het is om doof of slechthorend te zijn, maar echt weten niet'

In de film Okedoeibedankt wordt het verhaal van het dove en verlegen meisje Jamie (12) verteld. De film is bijzonder omdat het overgrote deel van de cast doof of slechthorend is en bijna alles in gebarentaal wordt verteld. Erg leerzaam, ook voor scenarioschrijver Lilian Sijbesma. ‘Het is een manier van communiceren waar ik heel enthousiast van werd.’

Hoe is het idee om deze film te maken tot stand gekomen?
‘Ik heb de film gemaakt samen met Nicole (van Kilsdonk, red.). Voor een eerder filmproject heeft zij ooit opnames gemaakt op een school voor dove kinderen. Daarna is ze geïnteresseerd geraakt in "de wereld van stilte", zoals zij het noemt. Zij speelde daarna al even met het idee om een film te maken over twee dove, jonge hoofdpersonages. Zo ben ik er eigenlijk bij gekomen.’

Heb jij zelf doven of slechthorenden in je omgeving?
‘Nee, al was mijn moeder vroeger logopediste, dus ik kreeg het wel mee. Maar dat is echt heel lang geleden. Wat leuk is aan mijn werk als scenarioschrijver, is dat je je verdiept in een wereld of community die je nog niet kent. Op dit thema sprong ik heel erg aan.’

Waar zat dat hem in?
'Je kunt je wel voorstellen hoe het is om doof of slechthorend te zijn, maar echt weten doe je het niet. Ik heb heel lang in een winkel gewerkt en dan spreek je af en toe dove mensen, maar eigenlijk leven we best gescheiden. Je vraagt je ook af waarom veel mensen die horen zo weinig weten rond alles wat met doof zijn te maken heeft.’

Zijn er meer films gemaakt met dove personages in de hoofdrol, voor zover jij weet?
'Je hebt The Sound of Metal en CODA. Het verschil met die films is dat die verteld worden vanuit een horend hoofdpersonage en dat doof zijn daar meer wordt neergezet als een probleem, terwijl dat bij Okedoeibedankt niet zo is.’

Waar gaat de film Okedoeibedankt in het kort over?
‘De film gaat over het meisje Jamie, die zichzelf moet leren kennen en vrij onzeker is. Ze weet niet zoveel en durft weinig. Gaandeweg de film durft ze steeds meer en komt ze erachter dat ze haar eigen talenten en krachten heeft.’

Is dat ook de boodschap van de film: dat je soms meer kan dan je denkt?
'Ja, maar niet puur omdat je doof of slechthorend bent, dat wil ik wel benadrukken. Ik denk dat we ons daar allemaal in kunnen herkennen: dat je jong bent en nog niet weet wat je allemaal in je mars hebt.’

In de film zien we hoe Jamie en haar vriendin Imane eerst op een internaat voor doven en slechthorenden zitten en uiteindelijk op reis gaan. Waarom heb je voor die verhaallijn gekozen?
‘Ik wilde eerst graag laten zien hoe het is om als twaalfjarige in zo’n internaat te leven. Volgens mij is dat voor dove kinderen erg fijn om te herkennen in een film en voor horende kinderen een behoorlijk leerzaam inkijkje. Vervolgens heb ik de twee meisjes de wereld in laten trekken, waarbij ze allebei voor uitdagingen komen te staan. Die uitdagingen gaan over hun doof- of slechthorendheid, maar even vaak ook niet. De film gaat wat dat betreft ook niet zozeer over doof zijn, maar over twee meisjes die een avontuur beleven en de wereld willen leren kennen.’

Hoe schrijf je een script waarin personages niet of minder goed kunnen horen en geluid dus minder gebruikt kan worden om dingen uit te leggen?
‘Dat is niet heel anders dan normaal. Een film is uiteindelijk natuurlijk altijd show, don’t tell; je schrijft wat je wil zien. Je legt als schrijver een situatie uit door de kijker er op beeld in mee te nemen, in plaats van dat je alles uitlegt. De dialoog in de film is in gebarentaal, die heb ik gewoon in het Nederlands geschreven en is toen vertaald.'

Je vertelde eerder dat je erg aansprong op het thema rond doven en slechthorenden. Wat heb jij tijdens het maakproces allemaal geleerd?
‘Ik ben veel te weten gekomen. Er zit bijvoorbeeld een scène in de film waarbij een trein plots tot stilstand komt en Jamie, het dove hoofdpersonage, niet snapt waarom. Ik had niet verwacht dat het tegenwoordig nog steeds zo zou zijn dat een trein niet aan dove mensen weet te communiceren waarom dat dan is. Dat is meer iets wat je twintig jaar geleden zou verwachten. Iets anders, waarvan ik dacht: wauw, dit is echt fantastisch, is dat dove mensen door middel van gebaren met elkaar kunnen praten vanaf honderd meter afstand. Als zijnde iemand die geen gebarentaal spreekt, is dat echt jaloersmakend.

Gebarentaal is een manier van communiceren waar ik heel enthousiast van ben geworden. Elkaar aankijken is de basis van het contact, dat is niet iets waarin mensen die goed horen altijd uitblinken. Ik vond het mooi om daarbij stil te staan en dat te laten zien in de film.’