Even tot hier: liedje van een minuut is kwestie van gevoel

Het is een bekend onderdeel in Even tot hier: het liedje van één minuut over een best wel ingewikkeld onderwerp. Briël van Rijsbergen maakt de begeleidende animatie en hij legt uit hoe.

Een interview? Met hém? Briël van Rijsbergen (1970) weet heus wel dat het televisieprogramma waaraan hij meewerkt, Even tot hier, populair is en dit jaar zelfs de Gouden Televizier-Ring heeft gewonnen. En dat het onderdeel waarvan hij de animatie verzorgt, ‘Een heel simpel liedje over een best wel ingewikkeld onderwerp’, geliefd is. Maar om daar nu een heel artikel in de VARAgids aan te wijden? Nee, dat is te gek. Het programma draait om de presentatoren, Niels van der Laan en Jeroen Woe!

Laten we dan bij die twee cabaretiers beginnen. Hoe kwamen ze bij jou terecht voor ‘Een heel simpel liedje’? 
Ik werk als free-lance-editor en -regisseur en zit al een tijdje in de satirische hoek. Ik werkte voor het sketchprogramma Koefnoen en doe op dit moment ook De avondshow met Arjen Lubach. Bij BNNVARA ben ik begonnen bij PAUL! van Paul de Leeuw. Daar deed ik de montage van de ‘Weekwelweekniet-kwis’, die later uitgroeide tot een zelfstandig programma: De kwis, ook met Niels en Jeroen. Uit De kwis is drie jaar geleden Even tot hier voortgekomen.

Waar vroegen ze je voor?
Bij Even tot hier doe ik elke week drie dingen. Op donderdag maak ik het filmpje bij ‘Een heel simpel liedje’. Op vrijdag ben ik in de studio om alle andere montages te fabriceren, zoals de leader, in afwisseling met collega’s. En bij de opnames op zaterdag verzorg ik de eindmontage van de uitzending, samen met eindredacteur Hans Riemens en tekstschrijver Peter Capel.

Beschrijf eens het productieproces van ‘Een heel simpel liedje’. Ik heb van Niels en Jeroen begrepen dat zij op dinsdag beginnen met schrijven en dat jij het fijn vindt als het een dag later af is. 
Juist. Op woensdagavond sturen ze mij de tekst toe en een guide track, een ingezongen proefopname. Zo kan ik horen waar de accenten liggen en hoe de tekst in de muziek moet vallen. Op die proefopname monteer ik de animatie. Dat doe ik op donderdag. Thuis in mijn uppie, lekker knutselen. Mierenneuken.

Hoe begin je? 
Niels en Jeroen zijn natuurlijk leidend. In het tekstdocument hebben ze per zin suggesties voor het beeld opgeschreven. Zo van: op deze plek zouden we het liefst dit en dit willen zien, wij denken dat hier de grap zit, zus en zo moet het worden.

Hoe specifiek zijn die suggesties? Staat er: ‘Hoofd Mark Rutte’ of wordt het zo gedetailleerd als: ‘Mark Rutte die vorige week zondag bij het Binnenhof haring at’? 
Ze zijn heel duidelijk. Sommige grappen gaan over een persoon, andere over een bepaald nieuwsmoment van de afgelopen week. Ik sta volledig in dienst van de ideeën van Niels en Jeroen.

Het heeft geen enkele zin voor mij om iets te veranderen.

Hoe groot is jouw inbreng dan? 
Als een grap om het verhaal draait van Johan Derksen en die kaars (Derksen vertelde afgelopen april op televisie dat hij ooit een bewusteloze vrouw met een kaars had gepenetreerd, red.), dan zoek ik precies dat beeld. Gaat het in algemene zin over Derksen, dan kan ik gebruiken wat ik wil. En als ik beeld bewerk met Photoshop of ga animeren, kan ik het ook zelf bepalen. Onderaan de streep is het creatief werk. Het gaat om een hele serie van kleine keuzes.

Ik krijg een pakketje met de boodschap: maak er maar wat van.

En wat maak je? 
Sommige dingen zijn relatief eenvoudig. Dan laat ik woorden verschijnen die met de gezongen tekst meelopen, in de afgesproken stijl. Andere bevatten een visuele grap, zoals een bekende Nederlander die op een bepaalde manier in beeld moet komen. Hoe ik dat doe, is een kwestie van gevoel. Ik denk dat ik snap hoe Niels en Jeroen het bedoelen. Ondertussen sturen we berichten en bestanden over en weer.

Hoe lang doe je over ‘Een heel simpel liedje’? 
Een uur of acht. Meestal stuur ik op donderdag aan het eind van de middag de eerste versie door. Daarna krijg ik het verzoek om een paar kleine dingen aan te passen, en dat doe ik ’s avonds. Dan zit de tekst in het beeld bijvoorbeeld de grap in de weg, of moet ik een bepaald woord meer naar voren laten komen. Het is het verfijnen van de grap. Ik kan me maar één keer herinneren dat ik alles in de prullenbak heb gegooid, maar toen was het liedje ingehaald door de actualiteit en moest er een nieuw worden geschreven.

Is timing het cruciale element? 
Het filmpje moet exact getimed zijn op het liedje, anders werkt het niet. Het publiek ziet het maar één keer en het gaat razendsnel. Komt een tekstje het beeld in vliegen, dan moet het precies op het moment van de grap leesbaar zijn. Van tevoren bepalen we de noodzakelijke beeldelementen. Versiering is ballast, het moet zo clean mogelijk. De grootste grap zit aan het eind en is in één oogopslag duidelijk. Tussendoor heb je de grinnikmomenten – dan is er gewoon geen tijd voor een harde lach.

Welke liedjes zijn je bijgebleven? 
Dat over snowboardster Bibian Mentel vond ik mooi. Een ode was het, volledig atypisch.

Net als het liedje over Vladimir Poetin, dat geheel in het Russisch werd gezongen, op rijm. Zo knap bedacht. Voor mij zat daar geen speelruimte in, trouwens. Niet alleen diende de Russische tekst te zien te zijn, maar ook de Nederlandse vertaling én een aantal beelden. De kijkers moesten kunnen meelezen, anders zouden ze er niks van snappen.

Zie je een ontwikkeling in de filmpjes van drie jaar geleden en die van nu? 
Ja, maar die zit in kleine details: de snelheid waarmee de letters erin komen vliegen, de manier waarop de hoofdjes uitgeknipt zijn. Ik denk dat we met zijn allen beter weten hoe de kern van het liedje het beste naar voren komt. Tegenwoordig begint het publiek al te klappen zodra Niels zijn pianootje pakt. Dat is leuk. Als mensen vragen wat ik doe voor de kost, dan noem ik Even tot hier en meestal ook ‘Een heel simpel liedje’. Ik ben er héél trots op dat ik daar mag werken. Al blijf ik, zoals gezegd, liever op de achtergrond.