De lokale migrant bestaat en jij bent er hoogstwaarschijnlijk zelf een

Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik krijg een nogal vreemd gevoel in mijn buik als iemand mij een migrant noemt. “Hey, migrant, alles goed dan?” of “Hey, migrant, dat is mijn fiets!”, zijn slechts twee van de dingen die ik over mij heen krijg. Oké, dit is misschien niet helemaal waar, maar de connotatie van het woord ‘migrant’ is in veel opzichten negatief. Zeker in de politiek, waar het veelal in één adem genoemd wordt met ‘inclusiviteit’ enerzijds en ‘integratie’ anderzijds. En dat terwijl dit woord niet eens zo’n hele foute lading hoeft te hebben. Sterker nog, ik opper vaak genoeg dat menig landgenoot, onder deze weersomstandigheden, mocht willen migrant te zijn; de zon schijnt immers harder aan de andere kant. Momenteel dan. Maar daar gaat deze column niet over: ik wil het begrip ‘migrant’ namelijk breder trekken. Een beetje aanpassen als het kan. En dat is belangrijk, al zeg ik het zelf.  

Beste lezer, wees even heel eerlijk tegen mij: wat was het eerste dat in je opkwam toen je het woord ‘migrant’ voorbij zag komen in de inleiding? Dacht je in eerste instantie aan een karamelkleurig individu met een capuchon op en zijn broek vet laag, euro’s in z’n zak en daarom loopt-ie traag? Of misschien dacht je wel aan die vriendelijke Surinaamse oom Percy in kaki-broek die het ineens een goed idee vond om roti met bonen te maken, of zoiets.

Beide profielen zijn voor sommigen feitelijk waar, maar in geen geval de absolute waarheid. Het begrip migrant is in het kader van de Gemeenteraadsverkiezingen ontzettend breed in te vullen: het hoeft zich dus in die zin niet te beperken tot mensen wiens ouders uit het buitenland komen of zelf van overzeese komaf zijn. Neem nou afgelopen woensdagavond tijdens een thema-uitzending van PAUW in Rotterdam. Daar bestempelde NIDA-voorman Nourdin el Ouali Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam als migrant, omdat hij geen geboren en getogen ‘RotterdammerT’ is, maar tot een paar jaar geleden nog gewoon in Harderwijk woonde. Zie hier het ontstaan van de binnenlandse migrant.

Wat volgde was een luid applaus vanuit het publiek en een glimlachende Eerdmans die het allemaal nee-schuddend aan moest horen. ‘Potverdomme’, dacht ik bij mijzelf. Dit is een onmiskenbaar drop-the-microphone-moment waar ik wel even nog wat langer van wilde genieten. Ik legde mijn roti met bonen - wat nog stééds geen goed idee was en het kan mij niks schelen wat menig culinair modernist hiervan vindt – even weg en spoelde het fragment terug.

De tweede keer kwam het nog harder binnen, inclusief het applaus en het nee-schudden. Maar waarom eigenlijk? Buiten het feit dat ik getuige was van een interessant politiek schouwspel, was ik vooral geboeid door de wijze waarop El Ouali het begrip ‘migrant’ in een handomdraai opnieuw wist te construeren. In het bijzonder: hij maakte het begrip ‘lokaal’.

Mijn fantasie sloeg op dat moment op hol: eerdergenoemde beschrijvingen van ‘de migrant’ moesten ineens plaatsmaken voor ‘blonde lokken’, ‘carnaval’, en ‘bij binnenkomst leuk denken te doen door de eerste twee zinnen uit dat liedje van De Luizenmoeder hardop te zingen’. True story.

De migrant omvat dus, afgaande op El Ouali’s opmerking, in zekere zin een veel groter gedeelte van de samenleving dan slechts ‘iemand die naar Nederland is gekomen om hier te wonen en te werken’. Het heeft ook betrekking op mensen die forenzen: die in de ene stad wonen, maar in een andere stad werken, of in sommige gevallen zelfs hun thuishaven achterlaten omwille van hun werk en in een andere stad gaan wonen. De verhoudingen liggen op lokaal niveau wat dat betreft toch wat anders dan op nationaal niveau, waar het begrip migrant iets meer zwart-wit is.

Het lokale politieke verlanglijstje bevat al elementen die op de binnenlandse migrant slaan: denk bijvoorbeeld aan het verbeteren van treinverbindingen tussen steden of het bouwen van een paar extra metrohaltes daar waar het nodig is. Maar als het gaat om sociaal-cultureel beleid, dan is daar niet heel erg veel over te vinden. Vrijwel alle pijlen zijn op het punt van sociale integratie gericht op mensen met een migrantenachtergrond. Binnenlandse culturele verschillen worden in dat opzicht vaak voor lief genomen, en dat vind ik eigenlijk best vreemd. Er zijn namelijk genoeg verschillen tussen steden en provincies die prima te overbruggen zijn, maar wel als deze opgemerkt worden en blijven. Karel Smouter gaf in 2017 in een artikel voor De Correspondent aan dat er wel degelijk een verschil is tussen de Randstad en de rest van het land, en dat die vooral ontstaat door misconcepties van beide kanten van elkaar.

Ik kan mij daar heel erg in vinden. Die verschillen kunnen heel klein zijn: zo vroeg een vriend van mij uit Den Bosch mij een keer ‘zijde gij geraakt’ toen ik heel ernstig keek. Ik checkte m’n jas, m’n broek en schoenen, maar geen verfbom of projectiel te bekennen. Hij bespeurde mijn verwarring en verbeterde zichzelf snel door ‘ben je boos?’ te zeggen. Anderzijds kunnen die verschillen vrij groot zijn, met als resultaat een Babylonische spraakverwarring waarbij het niet lang zal duren totdat Harry uit Den Haag naar Tessa uit Eindhoven schreeuwt: ‘GA TERUG NAAR JE EIGEN STAD’. Dat willen we toch niet?

Misschien lijkt dit enigszins overtrokken, maar ik denk dus oprecht dat door lokaal sociaal-cultureel beleid ook te richten op mensen van ‘buiten de stad’, en niet alleen uit het buitenland, de sociale cohesie alleen maar beter kan worden. Ten eerste sluit je niet de facto een groep mensen uit door het beleid exclusief voor hen te laten gelden, en ten tweede kunnen er bij de taallessen (als die nodig zijn) hele leuke en vooral kleurrijke gesprekken ontstaan tussen persoon A. uit land X en persoon B. uit provincie Y.

Ik wil overigens nogmaals benadrukken dat roti met bonen een ongelofelijk dom idee is. Oom Percy, u heeft geen integratie nodig, maar een kookcursus.