Coen Verbraak wint Sonja Barend Award: hoe denkt defensie over zijn drieluik?

In gesprek met Coen Verbraak, de winnaar van de Sonja Barend Award 2020 voor beste tv-interview in Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat.
Ben je verrast door de keuze van de jury?
Zeker. Ik had eigenlijk verwacht dat Matthijs van Nieuwkerk zou winnen. De man is van enorme betekenis voor het televisie-interview dus dacht ik die gaat naar hem het gesprek van een uur met Selma van der Perre. Met die keuze had ik prima kunnen leven. Toen de Top 10 van dit jaar bekend werd heb ik natuurlijk gekeken naar welke interviews ik zelf gezien had en dan oordeel je toch vakmatig. De ene vind je goed en een ander wat minder. Ik vond mijn project niet mislukt, dus was het fijn dat ik er bijzat. Fijn, omdat ik het gevoel had dat door de gesprekken in de drie afleveringen die ik voerde het beeld over Dutchbat een beetje gekanteld was. ‘Als je alleen Dutchbatters interviewt, loop je het gevaar dat je maar één van de facetten van het verhaal te horen krijgt,’ zei Twan Huys in de VARA-gids, zonder dat hij ook nog maar één seconde van de serie gezien had, maar dat pakte gelukkig anders uit.

Op Onze jongens in Java kreeg ik via mijn website meer dan 1000 reacties . Mensen mailden me dat ze nu eindelijk begrepen wat hun vaders hadden meegemaakt in Indië. Toen dacht ik: meer dan duizend reacties, dat kan nooit meer overtroffen worden. Dus wel, want de reacties na Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat waren nog veel massaler. Heel bijzonder dat dat gebeurde. Geert Wilders zei in de Kamer tegen Anne Mulder (een van de Dutchbatters die in de reeks aan het woord komen en tot voor kort Tweede Kamerlid was voor de VVD, JR): ‘Ik wil u even buiten dit debat om mijn complimenten maken, ik heb u gezien in de serie over Srebrenica. U bent geen lafbek maar juist heel moedig’. En dat in een Kamerdebat. Bijzonder dat het in dat gremium ook werd opgepikt.

In 2013 won je ook al, toen met het gesprek met Rijkman Groenink in Kijken in de ziel. Wat deed de prijs destijds met je?
Het magische is dat de naam en persoon van Sonja Barend aan de prijs verbonden zijn. Haar naamgeving heeft toch een enorme impact. Iedereen sprak me er daarna op aan. Als de award de Wim de Vries Prijs had geheten was het effect toch totaal anders geweest. Iets van de magie van haar naam straalt af op de winnaar. En ik vind het ook elk jaar heel bijzonder dat ze hem zelf uitreikt. Dat komt de bekendheid van de award ook enorm ten goede.

Je interviews zijn opgenomen en gemonteerd. Is dat niet een enorme voorsprong op de live-interviewers?
Natuurlijk monteer ik de gesprekken en kan ik de saaie stukken schrappen maar daar staat tegenover dat als je elke avond op tv bent de kans ook veel groter is dat er een keer een briljant gesprek tussen zit. En vergeet niet: van een slecht gesprek kun je met montage nooit alsnog een goed interview maken. De gesprekken duren vaak anderhalf, twee uur. Die opbouw en rust heb je ook nodig. Dat komt in het gesprek met Liesbeth Beukeboom ook naar voren. Een live talkshowgesprek moet toch ook entertainen en dat geldt voor deze gesprekken in veel mindere mate. De puzzel van het monteren is een klus op zich. Ik heb daar met editor Elja de Lange 45 dagen over gedaan en dat is componeren op de vierkante millimeter waarbij je ook heel veel weg moet laten. Er stond aanvankelijk maar één aflevering gepland, maar doordat er vanwege corona programma’s uitvielen mochten het uiteindelijk drie uitzendingen worden. Dat was natuurlijk een fantastisch geluk bij een ongeluk.

De val van Srebrenica was 25 jaar geleden. Is een kwart eeuw het ideale moment op terug te kijken?
Ja, het zit dan nog vers genoeg in het geheugen van iedereen en er is inmiddels voldoende tijd overheen gegaan om er met afstand naar te kunnen kijken. En veel kijkers hebben de geschiedenis, anders dan bijvoorbeeld bij Onze jongens op Java, op de voet gevolgd. Die serie werd overigens door de Dutchbatters goed bekeken, hoorde ik toevallig. Dat hielp me ook enorm bij de eerste gesprekken. De Dutchbatters wisten enigszins wat ze konden verwachten. Ik hoefde niemand echt over te halen. De enige waar ik erg mijn best voor moest doen was Thom Karremans. We hebben maanden gemaild voordat hij ‘ja’ zei. Maar op het moment suprême mocht hij vanwege corona Spanje waar hij woont niet uit en moest er speciale toestemming komen om hem naar Nederland te laten rijden. Voor Karremans was het doorslaggevend dat de anderen meededen. Voorafgaand aan het interview heeft hij een deel van de montage bekeken. Ik vond het een bizarre ervaring om naar dat roemruchte filmpje met Mladic te kijken terwijl de hoofdrolspeler naast mij zat.

Waarom denk je dat het gesprek met Liesbeth Beukeboom eruit is gelicht?
Liesbeth is een aansprekende verteller, mede door haar verschijning. Ze geeft je als kijker heel erg het gevoel dat ze je toelaat tot haar ziel. Je voelt hoe echt het is wat ze vertelt los van welke vorm van cynisme. Dat maakte ook op mij grote indruk.

Jouw documentaire zou weleens een historisch document kunnen worden. Wat vindt het ministerie van Defensie er eigenlijk van?
Begin deze maand waren mijn researcher Rens Broekhuis en ik uitgenodigd voor een lunch met de Dutchbatters uit de serie. Daar las een van hun een handgeschreven brief voor van Ank Bijleveld (minister van Defensie, JR) voor met lovende woorden over de Dutchbatters en de documentaire. Dus het betekent kennelijk echt iets op het departement. Maar van enige betrokkenheid van Defensie tijdens het maakproces is geen sprake geweest. Voor alle duidelijkheid: de echte slachtoffers van Srebrenica zijn uiteraard de ruim 8000 moslimmannen die door de Serviërs zijn gedood. Maar veel Dutchbatters zijn er óók door beschadigd. Ze zijn nadien op een heel onterechte manier beoordeeld en bejegend. Eerherstel zou daarom niet meer dan terecht zijn.

Dit is een ingekorte versie van het volledige interview met Verbraak, dat volgende week verschijnt in de VARAgids, organisator van de prijs. Het juryrapport lees je hier. Kijk Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat hier terug.