Hoezo kan iedereen zomaar coach worden?!

Het aantal coaches groeit explosief. Is dat een goed teken? 

‘Geniet jij van het moment, of geniet het moment van jou? Neem je zelf de controle over je geluk en het moment, of laat je het maar gebeuren?’, vraagt coach Stan in een video. ‘Goeiemorgen! Je bent uniek, niet vergeten hè?’, geeft een andere coach de kijkers mee. Het zijn enkele voorbeelden van spreuken van de coaches die sinds begin november worden uitgelicht op het Instagramaccount @onpersoonlijkegroei. Het account biedt een ‘bloemlezing van het zeer diverse aanbod aan coaches en aanverwanten’, zo belooft de samensteller. Het blijkt een groot succes: binnen een weekend bereikt het account de magische grens van tienduizend volgers. Een week later is dit opgelopen tot bijna veertigduizend.

Breed scala
Van motivatiecoaches tot leefstijlcoaches, en van geldcoaches tot coachcoaches (de laatstgenoemde coacht coaches om beter te coachen - een soort droste-effect); er komen er steeds meer bij. In 2019 meldt de Kamer van Koophandel (KvK) een explosieve toename in coaches. Binnen vijf jaar tijd is dit aantal meer dan verdubbeld: van 37.986 in 2014 naar 63.006 in 2019.

Geen beschermd beroep
De reden dat er zo veel coaches bij zijn gekomen? Het is geen beschermd beroep: iedereen kan zich coach noemen. Met een simpele inschrijving bij de Kamer van Koophandel en een reclamebord in de tuin kom je al heel ver. Sommigen volgen een opleiding van enkele jaren, anderen doen een cursus van een week, weer anderen baseren zich alleen op eigen ervaringen. ‘Coaching is op zich natuurlijk niet slecht. Een coach is een laagdrempelige manier om hulp te vragen’, volgens programmamaker Yora Rienstra. In 2020 duikt ze voor het programma Rambam in de wereld van de coaches.

Zoektocht naar geluk
Een van de meest in het oog springende toenames is die van de lifestyle- en burn-outcoaches. Dit aantal is tussen 1999 en 2019 bijna vertienvoudigd, blijkt opnieuw uit cijfers van de KvK. Volgens Yora heeft dat alles te maken met de groeiende hyperfocus op geluk: ‘Deze tijd nodigt daar een beetje toe uit’, volgens Yora. ‘Zo’n Marie Kondo bijvoorbeeld – een opruimcoach – daar had je het tien of twintig jaar geleden toch niet over. Toen dacht je: ik ruim lekker zelf op.’ Nu is dat anders. ‘Geluk lijkt afdwingbaar’, bepleit psychiater Dirk de Wachter. ‘Veel mensen twijfelen, en weten niet meer hoe ze verder moeten. Ze koesteren de illusie dat iemand anders wel weet hoe het met hen verder moet’, vertelt hij bij Een Vandaag. Bijvoorbeeld een coach, ‘die spelen daar heel goed op in’, volgens Yora. Ook de alsmaar oplopende wachttijden in de GGZ spelen mee. ‘Het verbaast mij niets dat mensen in de tussentijd naar een coach stappen.’

Kwaliteit?
Bij bedrijfsartsen en psychologen leeft de angst dat de (kwetsbare) bezoekers van coaches niet juist worden geholpen. ‘Onze grootste zorg is dat we geen zicht hebben op de kwaliteit van coaches’, zegt een woordvoerder van NVAB, de beroepsvereniging voor bedrijfsartsen, tegen Trouw. ’Zelf werken wij met een richtlijn voor psychische problemen op basis van wetenschappelijk onderzoek. Als een coach dat niet doet, kunnen er risico’s ontstaan voor de patiënt.’

Ethische code
Ook coaches werken met een richtlijn, mits ze zijn aangesloten bij de Nederlandse Orde van Beroepscoaches (NOBCO). Hiervoor gelden vanaf 1 januari 2022 strengere toetredingscriteria. Met de inschrijving bij de beroepsvereniging belooft een coach automatisch de richtlijnen van de Internationale Ethische Code na te leven. Daarin staan ‘regels’ over het werken met cliënten, professioneel handelen en beroepsuitoefening. Variërend van vertrouwelijkheid, belangenverstrengeling, ongepast gedrag, integriteit, discriminatie, klachtenprocedures, competentie en kwaliteit van werken. ‘Wij vinden het ontzettend belangrijk dat mensen zich bewust zijn van het feit dat ze een keuze hebben tussen een gecertificeerde, professionele coach en iemand die dat niet is’, aldus Charlotte van den Wall-Bake, voorzitter van NOBCO in Rambam.

Vrijblijvend
Maar - zo staat beschreven op de eerste pagina van de ethische code - ‘deze ethische code is meer een richtinggevend dan een juridisch bindend document’. Er kunnen dus geen rechten aan worden ontleend. Wel worden klachten over NOBCO-coaches behandeld volgens deze code en worden ‘maatregelen op basis van onze klachtenprocedure [getroffen]’, zo is te lezen op hun website. ‘Ik vind het boterzacht’, aldus oud-Tweede Kamerlid Wim-Jan Renkema in 2020 bij Rambam. ‘Of er sancties zijn, of een coach op de vingers kan worden getikt: dat is allemaal niet geregeld. Het is heel vrijblijvend. Als je een serieus vak hebt, moet je ook serieus de kwaliteit daarvan bewaken.’

Serieuze mentale problemen
Een coach kan, mits deze gecertificeerd is, relevante ervaring of opleiding heeft genoten en zich houdt aan de richtlijnen van de ethische code, een goede optie zijn. Maar niet ter vervanging van een psychiater of psycholoog. Van den Wall-Bake: ‘Op het moment dat je wat kribbiger wordt (…) een verminderd concentratievermogen hebt, dan kan je je uitstekend tot een coach wenden om daarmee aan de slag te gaan. Als je aan het herstellen bent van een burn-out, aan het re-integreren in het arbeidsproces (…) dan kun je ook uitstekend met een coach aan de slag. Maar dat stuk ertussen, als je midden in je burn-out zit, dan is het een no-go-area.’ Als je – als coach – jezelf, je vak en je cliënt serieus neemt, dan moet je je meerdere erkennen in psychologen en psychiaters wanneer er signalen zijn dat een cliënt met serieuze mentale problemen kampt, vindt Yora.