"Wij hebben het idee dat democratie en islam niet samengaan.”

De regie van de film is in handen van veelgeprezen regisseur Hanro Smitsman. Hij won onder andere de Gouden Beer voor beste korte film voor Raak (2006) op het filmfestival van Berlijn en de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek voor Schemer (2010) op het NFF. Voor Skin (2008) ontving hoofdrolspeler Robert de Hoog het Gouden Kalf voor Beste Acteur. Wij vragen Hanro alles wat je wilt weten over deze indrukwekkende film! 

Het idee achter de film: twee broers in conflict. Twee broers die door obstakels en conflicten naar elkaar toe groeien, pas later is Syrië toegevoegd. Dat leek me heel interessant omdat daar een burgeroorlog heerst, toen is het verhaal van de derde broer ontstaan. 

Als Syrië pas later is toegevoegd, waar gaat de film dan in de eerste plaats over? 
Vooral over de broeders. Ik heb zelf heb in het Midden-Oosten gewoond, in Israël, hierdoor wou ik óók laten zien hoe moeilijk het daar kan zijn. Na al het nieuws dat ik lees over Syrië, wat heel eenzijdig kan zijn. In het Midden-Oosten worden veel leugens verteld, en dit wordt ook nog eens gebruikt in het politieke spel. Hierdoor vergeten we de individuen uit het land, en dat is jammer. Eigenlijk wilde ik geen film maken over oorlog, maar over individuen. Het gaat mij om de mensen, niet om de politieke situatie. In de film staan de mensen dan ook centraal, elke persoon heeft een eigen verhaal. Aangezien ik er zelf heb gewoond, moest het daar plaatsvinden. Ik wil meer dingen daar opnemen, misschien een ‘Monty Python’ in Israël? Mijn interesse voor film is daar namelijk begonnen.

Hoe heb je hier de nadruk op gelegd, op de mensen?   
In Jordanië wilde niemand in eerste instantie meewerken, totdat ik vertelde over mijn bedoeling. Toen deden ze allemaal mee. Dit gebeurde door wat zij zelf ook voelden, het gaat om individuele personen, niet om ideologisch gemotiveerde jongeren. Zij doen het om zichzelf te beschermen. Dit is de heersende moraal, hier wil ik iets over zeggen.

Dit raakt me nog steeds: wij hebben het idee dat democratie en islam niet samengaan, maar dit kan wel samen. Hierdoor lijden veel mensen… Maar dit komt omdat de focus ligt op de extremisten, niet op de ‘normale’ mensen. 

Hoe was het om te filmen in Jordanië? 
We moesten overal toestemming vragen om te filmen, soms kregen we die we pas op de dag zelf. Er zijn verschillende instanties die toestemming moeten geven, soms moest de VN zelfs toestemming geven. Dit duurde vaak erg lang, wij hebben twee maanden van tevoren toestemming gevraagd, uiteindelijk is het allemaal gelukt. Het is natuurlijk logisch dat dit gevoelig ligt, zij hebben gezien dat het fout kan gaan. Iemand die iets verkeerd zegt in een interview kan lijden tot een burgeroorlog. 

Hebben jullie last gehad van de politieke situatie? 
Dat viel mee, maar er vlogen wel af en toe straaljagers over en we hoorden in de verte bommen. Ook waren er veel geweren en soldaten, hierdoor voelde je wel dat er spanning was. Ik ben dit gewend omdat ik daar zelf heb gewoond. Toen ik naar Nederland verhuisde vond ik het raar dat er géén soldaten op straat waren.

Is de film gebaseerd op verhalen of op de realiteit? 
Laten we elkaar verzonnen verhalen vertellen om de waarheid te achterhalen, de waarheid is zo vaag. Ik denk dat fictie gaat over de waarheid, en de waarheid juist niet. Waarachtig is het zeker, maar het gaat om een positieve bijdrage. 

Dat is niet waar. Het zijn vaak mensen die opeens een bepaalde grens overgaan en niet meer terug kunnen. Dit wou ik laten zien, het is niet altijd een keuze om radicaal te zijn. Dit zie je bij het personage van Bilal in de film, hij is kwaad. Het heeft niets met de ideologie te maken. Er is iets gebeurd, en dan zitten ze er opeens bij. 

Wat gebeurt er met de broers en hoe gaan zij om met de situatie? 
Ik wilde dat de broers heel verschillend zijn: de één is militair, de ander een komediant. Ze reageren heel anders op eenzelfde situatie. 
Ik merk dit ook vanuit mijzelf: het is heel lastig om te integreren. Het is wel zo dat je je moet aanpassen aan een andere cultuur, maar daarbij is het ook een totale ontkenning van wie jij bent als persoon. Ik wilde dus dat de broers een hele grote strijd ervaarden. Dat ze iets goed willen maken dat eigenlijk meer over henzelf zegt dan over de wereld om hen heen. Hierdoor groeien de broers meer naar elkaar toe.

In welke scène komt dit tot uiting?   
Er zijn veel verschillende scènes die heel aangrijpend zijn, maar vooral de scène waarin er een jongetje onder het puin vandaan gehaald wordt. Dit heeft heel erg met het conflict tussen de broers te maken. Maar ook het einde van de film is heftig, als de moeder zegt: “Ik ben al twee zonen kwijt, ontneem me niet mijn derde.” Want hoe moet je verder leven na een burgeroorlog óf als je je kinderen verloren hebt?

Wat is je heel erg bijgebleven van het filmen? 
Tijdens de film vroegen we aan kinderen daar om een wens op een kaart te schrijven om deze vervolgens met een ballon de lucht in te sturen, maar ze waren meer bezig met de ballonnen dan met de wens. Ze zijn zo anders dan we denken, zij willen gewoon een ballon. Dit was in het Palestijnse vluchtelingenkamp. Het was sowieso heel mooi om de mensen te spreken met al die verhalen.