Gaswinning: begrijpt Henk Kamp de enorme impact op het leven van Groningers nu nog niet?!

Henk Kamp schuift ruim een week geleden aan bij Buitenhof, om zijn kant van het Groninger-gasdossier te vertellen. Maar op sympathie van de Groningers kan hij niet rekenen. Zij zijn het vertrouwen in een goede afloop allang kwijt.

‘Een emotieloze trekpop’, ‘beroepsleugenaar’, ‘koelvriescombinatie’, ‘ijskonijn’, ‘schurk’. Het is een kleine greep uit de benamingen die Twitterend Groningen gebruikt om oud-minister van Economische Zaken Henk Kamp te beschrijven. Eind oktober schuift hij aan in Buitenhof. Niet om sorry te zeggen, want ‘wat schiet je daarmee op?’, aldus Kamp. Maar om zijn kant van het verhaal te vertellen. Op begrip kan hij echter allerminst rekenen.

De trap na
Zijn optreden is misselijkmakend, aldus Groninger en SP-Tweede Kamerlid Sandra Beckerman op Twitter. ‘Henk Kamp geeft bij Buitenhof Groningen nog een dikke trap na. (…) je moet het lef maar hebben, nadat je als minister mensen zo diep in ellende hebt gestort.’

In de uitzending betreurt Kamp de ontstane vertrouwensbreuk. ‘Groningers hebben zich afgezet van de NAM en de Rijksoverheid.’ Ze zijn het vertrouwen in een goede afloop verloren en zijn boos. Want net als voor de slachtoffers van het toeslagenschandaal blijkt hun overheid geen mede- maar een tegenstander. Ook Kamp zegt dat gevoel inmiddels te begrijpen: ‘Die boosheid en onrust waren niet alleen verklaarbaar maar ook heel logisch. Mensen hebben alle recht om zo te zijn. Alleen heeft de optelsom van het wantrouwen, de boosheid en het niet samenwerken van overheden het realiseren van oplossingen bemoeilijkt.’ Et voilà: de trap na.

Boosheid en wantrouwen
De boosheid en het wantrouwen waar Kamp het over heeft komen ergens vandaan, weet Zembla-researcher Suzan Borst, die in 2014 met Cees Overgaauw de uitzending Aardbeving in Loppersum maakte. Namelijk: ‘Het jarenlang negeren van dit probleem. Het is echt ongelofelijk hoe weinig aandacht deze problematiek heeft gekregen. Dit is boosheid en frustratie die de overheid zelf heeft veroorzaakt. Dat kun je dus niet weer teruggeven aan de Groningers.’

Inmiddels is het al meer dan dertig jaar geleden (1986, om precies te zijn) dat de Nederlandse bodem voor het eerst beefde als gevolg van gaswinning. Toch kost het dan nog jaren om de overheid te doen geloven dat gaswinning de oorzaak is. ‘Dat werd heel lang ontkend’, weet Borst. Laat staan dat daardoor schade aan woningen ontstaat.

Zwaarste beving
De Groningers hebben al zo’n duizend (weliswaar lichtere) aardbevingen te verduren gehad, wanneer in de avond van 16 augustus 2012 de zwaarste aardbeving tot nu toe plaatsvindt, in Huizinge. ‘Deze keer was het echt anders. Met die beving kwam de realisatie dat het niet bij kleine bevingen bleef. En dan worden mensen echt bang.’ Wanneer VVD’er Henk Kamp drie maanden later aantreedt als minister van Economische Zaken, is de hoop dat deze zware beving Den Haag doet inzien dat de economische voordelen van de gaswinning niet langer opwegen tegen de maatschappelijke gevolgen voor de inwoners van Groningen. Dat de gaskraan dicht moet.

Onderzoek
Maar er gebeurt niets. Kamp zegt over onvoldoende informatie te beschikken om een besluit te nemen en stelt een onderzoek in. ‘Maar waarom?’, vraagt Borst zich af. Informatie was er namelijk wel degelijk: er lag een advies van het Staatstoezicht op de Mijnen, dat het belang van een snelle terugdringing van de gaswinning - om de kans op een grote beving te voorkomen -benadrukt. Ook bestond er een berekening van gashandelaar GasTerra, waarin stond beschreven dat de gaswinning - zonder dat daarmee de leveringszekerheid in gevaar kwam - terug kon naar 27 miljard kubieke meter. Of dat bericht Kamp heeft bereikt, weet hij niet meer. ‘Ik heb een heleboel informatie gekregen in die tijd. Of ik ook een velletje papier heb gezien waarop stond dat GasTerra heeft gezegd “27 miljard” dat weet ik niet.’

Meer gas
Het gaat er niet om of het 27 of 54 miljard kuub is, volgens Borst. ‘Het gaat om de vraag: waarom heeft hij niets gedaan? Je hebt als overheid gewoon een voorzorgsprincipe om, wanneer je “het nog niet precies weet”, voor de zekerheid een geste te doen. Al is het maar tien procent minder winning’, volgens Borst. ‘Maar hij koos ervoor om het hele jaar niets te doen. Onderzoek afwachten is een hele gebruikelijke reactie in Den Haag als er uit eerder onderzoek iets komt dat niet welgevallig is. Dan is de standaard vertragingstactiek: meer onderzoek doen. Daar lijkt het op.’ De Groningers moeten de tijd opnieuw uitzitten. ‘Dat besluit op zichzelf was al iets wat het wantrouwen en de boosheid in Groningen verergerde’, weet ook Kamp.

De gevolgen van zijn nalatigheid worden een jaar later duidelijk, wanneer in december 2013 naar buiten komt dat er het jaar na de zwaarste beving niet minder, maar juist méér gas wordt gewonnen. Maar liefst 57 miljard kubieke meter gas, waar dat de jaren ervoor nog zo’n 10 miljard minder was. ‘Als je het gebied wil schofferen’, aldus voormalig burgemeester van Loppersum, Albert Rodenboog, in Zembla, ‘als je schrijnende opmerkingen wil maken over veiligheid en niet het gevoel wil geven dat je meeleeft of betrokken bent bij de veiligheid van dat gebied, dan moet je dat soort berichten naar buiten brengen’.

Drama voor de Groningers
De gaswinning in Groningen is uitgelopen op een drama voor de Groningers, concluderen Buitenhof-presentator Pieter Jan Hagens en Kamp. ‘Dat kan hij moeilijk ontkennen. Dat is gewoon helemaal waar’, aldus Borst. En dat drama is voorlopig nog niet voorbij. Begin oktober – vijf dagen nadat de winning op de zogenaamde ‘waakvlam’ werd gezet - wordt er in Wirdum een zware beving gevoeld; de zwaarste sinds november van een jaar eerder. In de twee weken daarna volgen er nog twee. Samen goed voor nog eens enkele duizenden schademeldingen.