101Barz featuring Metropole Orkest. Wat maakt deze samenwerking zo bijzonder?

Robert Soomer, artistiek manager van het Metropole Orkest, en Angelo Diop, boegbeeld van hiphop-platform 101Barz komen uit twee verschillende werelden. ‘De hiphopscene is een vrije, losbandige wereld,’ geeft Diop als voorbeeld. ‘Iedereen doet wat hij wil, op zijn eigen tijd. Bij een orkest gaat dat meer gestructureerd – dat moet ook als je in harmonie muziek speelt.’

Op 16 mei kwamen het orkest en het hiphop-platform samen op het podium van Carré, om het 15-jarig bestaan van 101Barz te vieren. Populaire Nederlandse rappers als Josylvio, Winne, Fresku, Latifah, MocroManiac, Kevin, Frenna en Sevn Alias voeren eenmalig hun spraakmakendste 101Barz-optredens uit in een nieuwe orkestrale interpretatie met het Metropole Orkest.

Verdeeldheid 
‘We leven in een tijd waarin de verdeeldheid in Nederland heel zichtbaar is,’ zegt Diop. ‘Ik vind het een mooie gedachte dat we met dit project twee zulke verschillende werelden bij elkaar brengen. Het Metropole Orkest is het grootste orkest in Nederland. 101Barz is het belangrijkste hiphop-platform in Nederland. We zijn twee reuzen die elkaar ontmoeten.’ Het in pop en jazz gewortelde Metropole Orkest wil ‘de muziek spelen die er op dit moment toe doet,’ zegt artistiek manager Soomer over de samenwerking. ‘Hiphop is belangrijk voor ons, en past bij ons. Ons dna komt uit de jazz en jazz en hiphop hebben veel met elkaar te maken. Een groot verschil tussen het Metropole Orkest en meer klassieke orkesten, is dat ons hart echt wordt gevormd door onze ritmesectie. We benaderen alles vanuit ritme en groove.’

Nationale hiphopscene
De studiosessies van 101Barz zijn erg populair in de nationale hiphopscene. De sessies waarin hiphopartiesten, in doorgaans lange, onafgebroken stromende raps hun kwaliteit tonen, staan op een YouTube-kanaal met sinds eind vorig jaar ruim één miljoen abonnees. Rappers, zowel opkomend als prominent, doen op het platform standaard net even wat meer hun best. De focus ligt hier niet primair op hitgevoeligheid, een sterk refrein, of een aanstekelijke productie, maar op de kunst van het rappen zelf. Op ingenieuze rijmtechniek en soepel en spitsvondig taalgebruik, op prikkelende beschrijvingen en punchlines, en de flow en flair waarmee de raps vertolkt worden.

‘Rappers komen naar 101Barz om hun pure skills te tonen. Om te laten zien: ik kan die microfoon slopen en ben de beste,’ zegt Diop. ‘Het platform is er vooral voor die rappers die veel tijd spenderen aan hun schrijfkunde en zich echt verdiepen in het dichten en in metaforen – die meerdere lettergrepen en soms hele zinnen laten rijmen. De artiesten hebben 101Barz zelf uitgekozen als het ideale platform om zich met de rest te meten. Daardoor is het uitgegroeid tot een soort Champion’s League.’

Een van de kampioenen is ongetwijfeld MocroManiac – een ongenaakbare en onderkoelde, technisch superieure taal-acrobaat die zijn stuiterende woorden en klanken met sublieme soepelheid en rauwe energie aan elkaar rijgt. Hij zal zijn eerste solosessie uit 2013 met het Metropole Orkest vertolken. ‘Hij deed al eens een medley van zijn 101Barz-materiaal tijdens festival Appelsap,’ vertelt Diop. ‘Hij twijfelde vooraf of hij dat moest doen omdat het geen traditionele songs zijn; er zitten geen refreintjes in. ‘Het is alleen maar rappen,’ zei hij. Maar hij onderschatte de impact die zijn sessies hadden op het publiek. Een paar duizend man stond daar op het veld zijn teksten woord voor woord met hem mee te rappen.’
 
Jubileumoptreden
Het jubileumoptreden met het Metropole Orkest, wordt ‘een hiphopshow met orkest, geen orkest-show met rappers,’ benadrukt Diop. ‘Heel vaak is het orkest leidend bij dit soort samenwerkingen en is er vanuit de hiphopkant te weinig input. Terwijl het ontzettend moeilijk is het geluid van hiphop, en met name de groove en de elektronische drums en bassen, te vertalen naar traditionele instrumenten. Voor dit project zoeken we echt samen naar de ideale middenweg. Iedereen zit er met hart en ziel in en het moet aan alle kanten kloppen.’

Metropole Orkest
Het Grammy Awards winnende Metropole Orkest, dat eind vorig jaar 75 jaar bestond, heeft naast een internationale reputatie op jazzgebied, ook al een lange geschiedenis van samenwerken met popmuzikanten uit binnen- en buitenland.

Het orkest deed de laatste jaren ook flink ervaring op met het live uitvoeren van hiphop-repertoire. Het trad op met uiteenlopende hiphopacts als Ali B, Opgezwolle, Fresku, Typhoon en De Jeugd van Tegenwoordig, had de wereldpremière van het orkestrale eerbetoon aan de invloedrijke hiphop-producer J Dilla dat componist Miguel Atwood-Ferguson uit Los Angeles arrangeerde, en trad tijdens BBC Proms op met eigen bewerkingen van nummers van diverse Britse grime-acts.

De 101Barz-sessies spreken de artistiek manager van het Metropole Orkest muzikaal zo aan ‘omdat de sessies puur vanuit de muziek en vanuit het maken benaderd worden – het draait bij de 101Barz-sessies om eerlijkheid, rauwheid, en kunstenaarschap.’

Om tot een ideale symbiose te komen, werken 101Barz en het Metropole Orkest met diverse specialisten aan de show, zoals Rotterdamse toetsenist en producer Alexander van Popta; Shafique Roman die produceerde voor de populaire Haagse rapper Frenna; Sly5thAve, een componist uit New York die het oeuvre van hiphopmaestro Dr. Dre naar symfonieën vertaalde, en de dirigent van het project Phil Meadows, een Brit die veel ervaring heeft met het orkestraal vertolken van elektronische popmuziek.

‘Er wordt in dit soort samenwerkingen vaak weinig tijd en aandacht gestoken,’ zegt Soomer. ‘Dan gaat het mis. We hebben met het orkest bijvoorbeeld met dance-dj Hardwell gewerkt. Die muziek is uitstekend geproduceerd, en ook daar zijn bassen en beats de basis. Als je dat lage geluid niet goed benadert, komt alles wat daar bovenop gebeurt, ook niet overtuigend over. We hebben onze arrangeurs de opdracht gegeven eerst goed te doorgronden wat er allemaal precies gebeurt in die beats. Pas daarna werken we het verder uit en voegen we ook ons eigen geluid eraan toe.’

Samenwerking
De meeste samenwerkingen van het Metropole Orkest met rappers waren tot nu toe nog vrij beperkt van schaal, vertelt Soomer – één of twee nummers in een breder programma. De samenwerking met 101Barz is intensiever. De betrokkenen wisselen via app continue schetsjes uit van orkestrale vertalingen van de sessies en werken met specialisten uit binnen- en buitenland. Ook is het orkest technologisch beter in staat om het geluid van hiphop symfonisch te vertalen, zegt Soomer: ‘We zijn beter geworden in het werken met samples. We spelen nog steeds veel live maar in sommige gevallen kan een bassist ook samples van de 808 (de voor hiphopbeats cruciale Roland TR 808-drumcomputer) spelen. De drummer speelt live en wordt vanuit de percussie ondersteund met samples. We hebben een drummer die dit soort beats live kan spelen, met een hoop energie. Die zit nu thuis al die opnames van 101Barz te beluisteren en dompelt zich er helemaal in onder. En met onze bastrombones, bariton-sax en lage strijkers kunnen we in de arrangementen goed die lage sound benadrukken.’

Het is een van de redenen dat Diop met het Metropole Orkest wilde werken: ‘Het is echt moeilijk om dat geluid goed te krijgen. Maar als ik hoor wat ze hier maken, dan hoor ik een muzikant die synthesizer speelt, iemand die het 808-geluid heel dicht bij het origineel kan houden, en hoor ik die lage-lage frequentie en energie die bij deze beats hoort.’

Het concert van 101Barz en het Metropole Orkest in Carré wordt uitgevoerd zonder publiek. Oorspronkelijk wilde Diop het 15-jarig jubileum van 101Barz vieren in een concertlocatie als AFAS Live of Ziggo Dome. ‘Maar toen kwam onze grote vriend corona om de hoek kijken.’ Zomaar een livestream met wat optredens, trok hem niet zo. ‘Dat doet iedereen nu al een jaar en is niet zo spectaculair meer.’ Met wat financiële steun vanuit de overheid kon het project met het Metropole Orkest worden opgezet. ‘Dit past bij ons. Ik wist: we moeten iets classics neerzetten.’

Soomer is blij dat voor het Metropole Orkest tijdens de pandemie soepelere regels golden. ‘We konden met wat mensen bij elkaar blijven komen om muziek te maken en hebben veel streaming-concerten gedaan. We konden blijven spelen. Het orkest blijft daardoor in vorm.’ Hij maakt zich grote zorgen over de gevolgen van corona en de lockdowns voor de zakelijke kant van de muziekmarkt in Nederland: ‘Veel partijen en freelancers in techniek en productie hebben het erg moeilijk en dreigen voorgoed uit het vak te verdwijnen. Dat is een groot gemis waar we allemaal last van gaan krijgen.’

Steun vanuit de overheid 
Ook de hiphopscene heeft het zwaar, zegt Diop. ‘Dit project is een van de weinige hiphop-initiatieven die steun krijgt vanuit de overheid. Voor de scene in het algemeen geldt dat er nauwelijks tot geen support is. Artiesten strugglen enorm, net als alle muzikanten, en veel mensen gaan andere banen zoeken. Dat is zonde want we zijn als scene zo langzamerhand nationaal erfgoed.’

Ook de artistiek manager van het orkest onderstreept het belang van een stevige hiphopscene in Nederland. Het verbaast Soomer dat het ‘zo lang’ heeft geduurd voordat hiphop in Nederland in het culturele landschap op waarde werd geschat: ‘Er is de laatste jaren gelukkig wat meer aandacht voor. Wat het muzikaal te bieden heeft, mag veel meer gezien worden. En hiphop is belangrijk omdat het maatschappelijk stemmen laat horen die vaak onhoorbaar waren of zijn, en geeft die stemmen een breder platform.’

Nieuwe doelgroepen
Voor het Metropole Orkest past de samenwerking met 101Barz in een belangrijke doelstelling van het collectief: orkestmuziek naar nieuwe doelgroepen brengen. Soomer noemt het cruciaal om jongeren muzikaal breed te stimuleren: ‘Er is zoveel en zo lang bezuinigd op muziekonderwijs, terwijl het spelen van muziek goed is voor je hersenen. Het is goed om al jong in aanraking te komen met heel diverse muziekinstrumenten en kunstvormen.’

Van elkaar leren
Diop groeide op in Amsterdam-Zuidoost, waar jongeren volgens hem wel de ambitie hebben om instrumenten te bespelen, maar daar niet altijd in worden gefaciliteerd. Belangrijk zijn de brassbands zegt hij, waarin met name jongeren met een Caribische achtergrond zich muzikaal ontplooien: ‘Ik heb gasten in het bos op hun drums zien oefenen, om verder niemand te storen, die echt onmenselijke drumpatronen konden spelen. Maar niemand erkent hun muzikale kwaliteiten. Gooi honderd violen de Bijlmer in, en honderd gitaren, en een paar mensen die er verstand van hebben, en het gaat vanzelf opbloeien. Er wordt te weinig geïnvesteerd in de muzikale ambities van die jongeren, die soms al op heel jonge leeftijd worden verleid door negatieve prikkels. We spraken net over rappers en het orkest als twee heel verschillende werelden maar ik hoop juist dat het over tien jaar veel meer gemengd is. We kunnen van elkaar leren. De maatschappij dwingt ons om uit elkaar te leven, maar muziek kan, als de enige écht universele taal, bevolkingsgroepen bij elkaar brengen. Ik geloof dat dit project daar een begin van is.’

101Barz featuring Metropole Orkest, vanavond te zien om 20:25 op NPO 3