Wilders/Schoof gaat verder waar Rutte de weg baande

De afscheidstoespraak van Rutte na 14 jaar premierschap is goed ontvangen. Er is wel kritiek in media en politiek over een man die problemen voor zich uitschuift en een taaie relatie heeft met de waarheid. Maar de impact van Mark Rutte gaat veel verder. Hij heeft Nederland diepgaand veranderd. Zo diepgaand dat Nederland nu politieke wateren invaart waar de West-Europese politiek niet eerder navigeerde.

De VVD van Rutte is, althans was, de dominante kracht in het Nederlandse politieke landschap. Ook zonder Mark zou Nederland dus de verzorgingsstaat hebben verzwakt, de economische ongelijkheid vergroot en grote bedrijven ruim baan hebben gegeven. Collectieve voorzieningen als openbaar onderwijs en zorg hoeven niet op topniveau gehandhaafd. Zijn leiderschap verklaart niet waarom kabinetten rechts beleid voeren.

Rutte is wel een drijvende kracht achter de aantasting van de rechtstaat geweest. Het door mensen als Henk Kamp bedachte rechtse recept van negeren van de wet is tot standaard verheven. De belastingdienst wil discrimineren? Een ID-wet stelt onwettige eisen? Vluchtelingen mishandelen als beleid? De AIVD en zelfs NCTV willen spioneren op eigen burgers? Racen in de duinen? Gif toelaten in rivieren? Wapens leveren aan een veroveringsleger? Gewoon doen. De rechter veroordeelt dat beleid wel, maar terughoudend en het duurt langer dan een verkiezingscyclus. De media helpen door het geen onwettig beleid maar “teruggefloten door de rechter” te noemen. Daarna pas je de wet of praktijk een beetje aan en begint het circus van voren af aan.

Het is makkelijk te vergeten dat Ruttes carrière als premier begon in een coalitie met Wilders. Het was toen al duidelijk dat deze man een uniek radicale onruststoker is die het slechtste voorheeft met moslims en democratie. Toen een jaar later Anders Breivik een massamoord ontketende die hij in zekere zin opdroeg aan Wilders hield Rutte koers. Nooit in de 13 jaar sindsdien is de evidente stap genomen de PVV als (niet toegestane) eenmanspartij en bedreiging voor de openbare orde te verbieden. Dat geldt ook voor de BBB, die geweld als politiek instrument gebruikt en openlijk optreedt als bedrijfslobby voor Big Agro. En nu hebben ze de macht. 

Het behoeft geen betoog dat Mark niet de go to guy is voor de waarheid. Hij ging meermaals zo ver dat zelfs nedermedia het “liegen” noemden. Maar hij is vooral de specialist in het voorkomen dat waarheid een rol in een debat speelt. Post-truth politics. Met handige woordkeuze voorkomt Rutte in media en de Kamer dat hij rekenschap hoeft af te leggen. Maar ook dat is politieke normvervaging die de democratie aantast. 

De onbegrensde morele flexibiliteit van Rutte past misschien wel bij ons land, maar niet bij een rechtstaat. Een premier die een motie van afkeuring tegen zich krijgt moet weg, maar die regel is na 2x negeren door Mark een dode letter in ons ongeschreven staatsrecht. Na een motie van wantrouwen stapte hij wel op, maar terugkomen was traditioneel niet de bedoeling in ons staatsbestel. Rutte bleef lekker zitten. Dit zal de komende jaren het in toom houden van de extremistische ministers die we nu helaas hebben moeilijker maken.

Ook het coronabeleid van Rutte, dat hij naar eigen zeggen zelf koos, gaf zuurstof aan rechts-radicalisme. De enige officiële sprint naar groepsimmuniteit ter wereld was gebouwd op een fundering van desinformatie. De leugens over niet werkende maskers, immune kinderen en Covid als griepje, maar vooral het sturen op herhaalde cycli van vergeten dat Covid bestaat en paniek als de ziekenhuizen dichtgaan hebben vertrouwen ondermijnd en burgers in de armen van radicale politici geduwd.

De grote problemen die Nederland heeft en gaat krijgen waren er niet of veel minder geweest als de politiek haar werk had gedaan. Sociale woningbouw, voorzichtig gas winnen, CO2-belasting, een stop op megastallen, goede vluchtelingenopvang en een rem op de groei van Schiphol zijn allemaal nodig, maar niet welkom. Rutte is daarbij een meester in het laten lijken alsof er de wil is om iets te doen en alsof er iets gaat gebeuren. Dat is zelden het geval. Nu is de natuur op sterven na dood, wacht je 15 jaar op een woning en is Europa’s mooiste gasveld dicht. Vluchtelingen slapen in de regen, wat instromers lekker ontmoedigt maar ook het debat weghoudt bij het feit dat dat de bedoeling is. Zo raken burgers het vertrouwen in de politiek kwijt en radicalen wordt zuurstof gegeven. En al helemaal als je vluchtelingen de schuld geeft van bijvoorbeeld een sociaal woningtekort dat op die manier zowel doel als politiek wapen is.

In 2023 was de juridische ruimte om koeien en kippen te laten doorpoepen met tijdrekken nu eindelijk echt helemaal op. Maar de politieke ruimte om er iets aan te doen ontbrak, vooral dankzij het gedogen van trekkerterreur. Rutte koos niet voor staatsmanschap maar voor de val van het kabinet op basis van leugens over vluchtelingen. De kiezer werd zo in de armen van Wilders gedwongen. De stemmingmakende campagne van de VVD maakte de geesten rijp voor xenofobie, maar dan stem je natuurlijk niet voor een wat iele vrouw met Turkse achtergrond. Dit waren keuzes van en met Mark Rutte.

Toen de staat Israël de Gazastrook binnenviel vroeg Rutte aan zijn ambtenaren hoe ze het konden regelen dat zijn steun aan de geplande oorlogsmisdaden rechtstatelijk lijkt. Daarna werd consequent de keuze gemaakt om mensenrechtenactivisten als Jodenhaters te framen en zelfs benoemen. Ook wordt gedaan alsof moslims en Arabieren van nature Joden haten. Ondertussen werd de antisemiet Bosma Kamervoorzitter gemaakt. Kolonialisme en steun aan de VS gaan voor het welzijn van onze Joden.

Het aanstaande Nederland onder Wilders is daarmee de erfenis van Rutte. Alles wat hij deed leidde tot het verschuiven van het politieke speelveld naar politieke hufterigheid. Er komen zelfs ministers die nazi-gedachtengoed aanhangen en een spion als premier-factotum. Mark is niet de enige verantwoordelijke, want ook de hoofdredacteuren van grote mediabedrijven en leiders van andere partijen hebben hun best gedaan om rechts zuurstof te geven en moraliteit te laten vervagen. Maar hij is wel de drijvende factor achter een Nederland dat veranderd is en nu snel verder zal ontrafelen. En omdat Rutte Rutte is, zal hij geen rekenschap erven en wel een mooie nieuwe baan.